A comparative analysis of the protection of fashion designs under intellectual property rights law
No Thumbnail Available
Date
2025
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
Abstract
Bu tez, moda tasarımlarının koruma mekanizmalarını, Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği (özellikle Fransa ve İtalya), Birleşik Krallık ve Türkiye'yi kapsayan çeşitli yargı sistemlerini karşılaştırarak incelemektedir. Çalışma, moda tasarımlarının nasıl korunduğu konusunda önemli farklılıklar ortaya koymakta ve tasarımların hem işlevsel hem de estetik yönlerinin farklı düzeylerde yasal koruma altında olduğunu göstermektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nde moda tasarımları, telif hakkı yasası kapsamında sınırlı koruma görmekte ve kıyafetlerin şekli veya kesimi gibi işlevsel unsurlar kapsam dışı bırakılmakta, bu da tasarımcıları taklide karşı savunmasız bırakmaktadır. Tasarım patentleri ve ticari görünüm bazı korumalar sağlasa da, uzun ve maliyetli süreçler bunları hızlı tempolu moda endüstrisinde pratik olmaktan çıkarmaktadır. Tasarım Korsanlığını Önleme Yasası gibi özel mevzuat girişimlerine rağmen, ABD'li tasarımcılar yaratımlarını koruma konusunda zorluklarla karşılaşmaya devam etmektedir. Buna karşılık, Fransa ve İtalya gibi Avrupa ülkeleri daha güçlü korumalar sunmaktadır. Fransa'nın "sanat birliği" yaklaşımı, moda tasarımlarının hem telif hakkı hem de tasarım hukuku korumalarından yararlanmasına olanak tanımaktadır. Ayrıca, Fransa'nın parazitizm yasası, tüketici karışıklığı olmasa bile basit taklide karşı benzersiz bir koruma katmanı sağlayarak, tasarımcılara haksız rekabete karşı geniş yasal başvuru imkanları sunmaktadır. İtalya da benzer bir çerçeveyi takip etmekte, ancak moda tasarımlarının koruma almaya hak kazanması için sanatsal değer standartlarını karşılaması gerektiği ek şartını getirmektedir. Birleşik Krallık daha kısıtlayıcı bir tablo sunmakta, telif hakkı kapsamında yalnızca "sanatsal eserler" korunmakta ve bu da çoğu moda tasarımını kapsamlı koruma dışında bırakmaktadır. Tasarım hakları mevcut olsa da, işlevsel unsurlara uzanmamakta ve "açıkça farklı" standardı ihlal iddiasını kanıtlamayı zorlaştırmaktadır. Ayrıca, Birleşik Krallık'ta Fransa'nın parazitizm doktrini gibi güçlü haksız rekabet yasaları bulunmaması, taklit ile karşılaşan tasarımcıların kullanabileceği araçları sınırlamaktadır. Türkiye daha çok Avrupa standartlarına yakın durarak, moda tasarımlarını uygulamalı sanatlar olarak telif hakkı yoluyla ve ayrıca tasarım tescili ve haksız rekabet yasaları aracılığıyla koruma sağlamaktadır. Ancak İtalya gibi Türkiye de haksız rekabet iddialarında tüketici karışıklığı kanıtı gerektirmekte, bu da yasal çerçevesini Fransa'nınkine göre biraz daha kısıtlayıcı hale getirmektedir. Tez, ABD'nin moda tasarımı koruması konusunda bir istisna olmaya devam ettiği ve Avrupa ve Türkiye'de bulunan daha kapsamlı yaklaşımlara kıyasla sınırlı ve parçalı araçlar sunduğu sonucuna varmaktadır. Moda endüstrisi, özellikle tasarımların kolayca kopyalanıp küresel olarak dağıtılabildiği dijital çağda gelişmeye devam ederken, daha tek tip ve güçlü koruma mekanizmalarına duyulan ihtiyaç giderek belirginleşmektedir. Küresel moda tasarımı korumasının uyumlu hale getirilmesi, dünya çapındaki tasarımcıların yararına olacak şekilde daha fazla yaratıcılığı ve yeniliği teşvik edebilir.
Description
Keywords
moda tasarımları, marka, patent, tasarım, telif hakları, ekonomik haklar, manevi haklar