Türk-İngiliz siyasi ve ekonomik ilişkilerinin Türk turizmine yansımaları (1970-2010)
| dc.contributor.author | Çavuş,Muhammet Nimet | |
| dc.date.accessioned | 2024-08-05T12:57:16Z | |
| dc.date.available | 2024-08-05T12:57:16Z | |
| dc.date.issued | 2022 | |
| dc.description.abstract | Turizm kelimesi, Latince 'dönme' hareketini ifade eden "Tornus" kelimesinden türetilmiştir. İngilizcedeki "tur" sözcüğü de bu kelimeden üretilmiştir. "Tur" döngüsel bir hareketi tanımlamaktadır. Dünya Turizm Örgütü (WTO)'ne göre turizm, sürekli ikamete dönüşmemek ve gelir getirici hiçbir uğraşta bulunmamak şartıyla kişilerin geçici bir süre konaklamalarından doğan olay ve ilişkilerin bütünüdür. İnsanlar tarihin her devri ve döneminde gezmek, görmek ve bilgi edinmek amacıyla bir yerlerden bir yerlere geziler yapmışlardır. İlk ve orta çağlarda Akdeniz havzası bu maksatla en çok gezilen ve görülen bir yer olmuştur. XV yüzyılda, Rönesans'ın Avrupa'da gelişmesiyle İtalya, Avrupa'nın entelektüel başkenti olmuştur. Eğitim, siyaset, ekonomi ve diğer alanlar gibi değişik konularda sağlanan ilerlemeler bu sürede zirveye çıkmıştır. XVII yüzyılın başı, özgürlük ve öğrenmeye olan ilginin bir sonucu olarak beliren yeni bir turizm çeşidinin ortaya çıkmasına tanık olmuştur. İngiltere'de I. Elizabeth Dönemi'nde, genç erkekler iyi bir iş bulup, eğitimlerini tamamlamak üzere Avrupa'nın değişik ülkelerine gitmek durumunda kalmışlardır. Bu durum sonraları birçok kesimce benimsenerek, devamlı hale gelmiştir. XVIII yüzyılda paralı yolların devreye sokulmasıyla seyahat ve tur hareketliliği ivme kazanmıştır. Osmanlı Devleti'nde turizm veya seyahat gezileri geç dönemlerde başlamıştır. Dünyada modern olarak ilk turizm hareketi 1841'de Thomas Cook'un Loughborough'da ilk gurup gezisini düzenlemesi ve bir turistik gezi bürosunu kurmasıyla başlamıştır. 1863'e kadar Osmanlı ülkesinde çok büyük çaplı seyahat organizasyonları olmamıştır. 1914'te Henry Ford'un ilk otomobili üretmesi seyahat amaçlı gezileri kolaylaştırmıştır. I Dünya Savaşı, 1930'larda yaşanan ekonomik krizler ve II Dünya Savaşı, Turizm faaliyetlerini sekteye uğratmıştır. İngiltere tarafından 1930'da Paralı Tatil Yasası'nın kabulüyle, turizmin gelişmesi için destekleyici bir unsur devreye sokulmuş oldu. Bunun için senelik paralı tatillerin başlaması, modern kitle turizminin fazlalaşmasına katkı sağlayan en önemli faktörlerdendir. II Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle ise seyahatler daha değişik alanlara yönelerek, tekrar popüler bir kimlik kazanmıştır. Modern manasıyla turizm kavramı, 1954'te Palermo'da İsviçreli ekonomistler Walter Hunziker ve Kurt Krapf tarafından ilk kez isimlendirilmiştir. Turizmin önemini kavrayan Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, 1967'yi 'Uluslararası Turizm Yılı' ilan etmiştir. Sanayileşmiş ülkelerde her insanın seyahat etme yeteneğine ulaşması ile sektör kısa sürede dünyanın en büyük endüstrisi haline gelmiştir. Turizm, uluslararası ekonomik ve sosyal iletişimsel ve bütünleştirici etkisiyle, döviz getirisi ve istihdamı artıran ve ülke ekonomisine katkıda bulunan, dünya barışının korunmasında büyük yeri bulunan bir sektör haline gelmiştir. Turizm sektörü, ekonomi literatüründe de önemli bir yere sahip olmuştur. Cumhuriyet'in ilanından 1960'lara kadar geçen süreç Türkiye'de turizm politikalarının önem kazanmadığı yıllar olmuştur. 1950'lerde Türkiye'nin bazı önemli ihraç malları Türkiye ile Avrupalı devletler arasında rekabete neden olunca Türkiye'nin ticareti gelişmeye başlamıştır. Böylece İngiltere ile olan ticaret daha da önemli duruma gelmiştir. 1960 sonrasında dünyaya paralel olarak Türkiye'de de turizmin öneminin anlaşılması ve yasal düzenlemeler sayesinde bir Akdeniz ülkesi durumundaki Türkiye hem İngilizler ve hem de diğer ülkeler açısında cazibe merkezi haline gelmiştir. Dünyada turizm sektöründe II. Dünya Savaşı'ndan sonra oluşan fırsatlar, turist gönderen ülkelerdeki ekonomik gelişmeye paralel olarak milli gelir içinde harcanabilir gelir düzeyinin artması, insanları seyahat etme ve tatile gitme konusunda teşvik etmiştir. 1963'te turizm geliri 7.659.000 dolar, 1997'de 8.088.549.000 dolar olmuştur. Turizm gelirleri 1976, 1982,1986 ve 1991 yıllarında askeri, müdahaleler, sosyoekonomik ve siyasi gelişmelerde yaşanan olumsuzluklar yüzünden büyük düşüşler yaşamış olmasına karşın 1963-1998 arasında artmıştır. 1963-1983 döneminde turizmin gelişmesinden sorumlu temel güç devlet olmuştur. 1960, 1971 ve 1980 askeri müdahaleleri ile başlayan ve 28 Şubat sürecinden 15 Temmuz 2016'ya kadarki dönemde demokrasiye ve millet egemenliğine yönelik müdahaleler ve anayasal olmayan baskılar Türk ekonomisine zarar vermiştir. 1970 ve 1980'li yıllar uluslararası turizmin gelişmesinde önemli bir dönem olmuştur. Turizm sektöründe bir artış trendine girilmiştir. Türkiye turizm sektöründe serbest piyasa ekonomisinin temel ilkesi olarak kabul gören ihracata yönelik sanayileşmeye ağırlık verilmiştir. 1985-1989 döneminde turizm yatırımlarında hibe türü desteklemelerden çokça faydalanılmıştır. 1990'lara gelindiğinde Türkiye'ye gelen yabancı ziyaretçi sayısında dikkate değer artışlar olmuştur. 1990-2000 arasında Türkiye'ye gelen ziyaretçilerin %75,1 i Avrupalı olurken, %19,9'u Asyalıdır. Buradan anlaşıldığına göre Türk turizmi daha çok Avrupa pazarına hizmet etmiştir. 2001-2005 arasında turizm geliri 18.153.500.000 dolara kadar yükselmiştir. Avrupalı devletler içerisinde İngiliz vatandaşlarının tatil tercihlerinde 2010'a kadar gazete ve dergilerdeki haberlerin oldukça fazla yönlendirici etkisi olmuştur. 2010 sonrasında ise tatil yerlerinde her tesisin kendi internet sitesini yapıp bunu kullanıma açmasıyla gazete ve dergilerin yönlendiriciliğinin azalmaya başladığı söylenebilir. Türkiye'de 1970-2010 arasında turizm yatırımları ve bu yatırımların toplam yatırımlar içerisindeki oranında İngiliz sermayesi önemli bir yere sahip olmuştur. 1970-2010 arasında İngiltere'den Türkiye'ye 26.545.997 İngiliz vatandaşı gelmiştir. 1990'dan sonra Türkiye'den yaklaşık olarak her ay 150,000 kişi ise, parası, ekonomik durumu, kültürel ve kişisel zevklerinden dolayı İngiltere'yi ziyaret etmiştir. 1970-2010 arasında İngiltere Türkiye'ye turist gönderen ülkeler arasında üçüncü sırada yer almıştır. İngilizlerin yaklaşık %30'u Türkiye'ye ziyarette bulunmuştur. 2002'de 1 milyon 37 bin İngiliz turist Türkiye'yi ziyaret etmesine rağmen, 2010 yılında bu sayı 2.673.605'i aşmıştır. 2000'den sonra İngilizlerin Ege ve Akdeniz kıyı şeridinde yer alan turizm yerlerini daha çok tercih ettikleri görülmektedir. 2010'da Türkiye'nin turizmden elde ettiği gelir 33.027.943 $ olarak gerçekleşmiştir. İngiliz turistlerin Türkiye'yi tercih etmelerinin en temel sebepleri arasında; az masraf, kalite, altyapı ve tesisler, iklim şartlarının elverişliliği ve güneşli gün sayısı, aktarmasız / direkt uçuş sayısı ve sıklığı olmuştur. Türkiye'nin kültürel mirası, doğa, tarih ve kültür varlıklarının göz alıcı zenginliği, Türk halkının misafirperverliği, Türkiye'nin aile grupları tatiline elverişli durumu ve daha birçok destinasyon merkezleri ayrıca etkili olmuştur. 2000'li yıllarda turizm politikasının rekabetçiliği daha da teşvik etmeye başlayarak, dünya turizm pazarından en büyük paya sahip olmaya odaklanılmıştır. Buna ilaveten organik turizm, kongre turizmi, sağlık turizmi, olağanüstü spor turizmi, spritüal turizm vb. gibi turizmde çeşitlenmeye gidilmesi turizm gelirlerinde büyük artışa sebep olmuştur. 2003 tarihli 4957/2634 Sayılı Kanunlar ile Turizmi Teşvik Kanunun değiştirilmesi ve bu kanunla ilgili yönetmeliklerin çıkarılması turizm gelirlerine ivme kazandırmıştır. 2000'den sonra Türkiye'de hükümet politikalarında turizm yatırımlarına hiç olmadığı kadar değer verilmiştir. Özellikle 2007-2013 strateji ve planları sürdürülebilir turizmi ve kitle turizminin çeşitlendirilmesini teşvik etmiştir. 1990 sonrasında her yıl İngiltere'den Türkiye'ye 2,500,000'dan fazla turist gelmiştir. 2002- 2011 yılları arasında İngiltere, Türkiye'nin önemli bir dış ticaret partneri olan önemli bir devlet durumundadır. Türkiye İngiltere'ye 2002 yılında 3 milyar dolarlık mal ve hizmet ihraç etmek suretiyle kendisini yeterince tanıtmıştır. 2011 yılında turizm sermayesinden elde edilen toplam gelir 8,2 milyar dolar seviyelerine çıkmıştır. Türkiye'nin toplam ihracatında İngiltere'nin payı %6,04 olmuştur. Bu gelişmeler Türk-İngiliz turizm hareketliliğini de olumlu yönde etkilemiştir. Türkiye turizminde 2010'dan itibaren turist sayısı ve bundan elde edilen gelir bakımından daha ciddi artışlar olmuştur. Türkiye'nin dünyadaki turizm piyasasındaki yerine bakıldığında 2000 yılından itibaren genel eğilim olarak pazardaki payını korumayı başarmıştır. 2000 yılında turist sayısında dünyada 20. sıradayken 2009'da 7. sıraya kadar yükselmiştir. Gelirler açısından incelendiğinde 2000 yılında dünyada 14. sıradayken 2009'da 9. sıraya yükselmiştir. 2010'da Türkiye'yi ziyaret eden turist sayısı 31.456.076 kişidir. Bu turistlerin 2.582.054'ü İngiliz vatandaşıdır. 2010'da Türkiye'nin turizmden elde ettiği gelir 33.027.943 $ olarak gerçekleşmiştir. Türkiye'de turizm sektöründe 2010 yılı verilerine göre yabancı sermayeli şirketler içerisinde Almanya ilk sırada, İngiltere ise ikinci sırada yer almıştır. 1985-1990 ve 2000-2010 arasında turist sayısı ve turizm gelirinde artışlar ciddi boyutlarda olmuştur. Türkiye'yi ziyaret eden turistlerin yaklaşık 1/6'sı İngiltere'den gelmiştir. 2010 yılı sonu itibariyle yabancı ziyaretçilerin Türkiye'deki kalış süresi 4.17 olmuştur. Avrupa ülkelerinden Türkiye'deki tesislere geliş sıralamasında Almanya 1. sırada yer alırken, Rusya Federasyonu 2, İngiltere 1.497.388 ile 3. sırada yer almıştır. Yabancıların emlak edinimine izin veren Tapu Kanun'unun kabulü yabancıların Türkiye'ye yerleşme amaçlı göçlerinde etkili olmuştur. 2000-2010 arası dönemde İngilizler Türkiye'de yoğun bir şekilde emlak satın almışlardır. Türkiye ile İngiltere arasındaki siyasi, sosyoekonomik ilişkilerin olumlu seyrinin iki ülke arasındaki ekonomik ve turizm ilişkilerine pozitif etkisi olmuştur. İki ülke arasındaki ekonomik-ticari ilişkilerin turizm sektörüne yansıması da aynı yönde gerçekleşmiştir. Türk turizminin gelişme seyri içerisinde İngiliz sermayesinin yeri ve öneminin ciddi boyutlara ulaşarak devam ettiği görülmektedir. Türkiye'ye gelen yabancı turist sayısında İngiliz vatandaşları önemli bir yer tutmuştur. 1970-2010 arası dönem Türkiye ile İngiltere arasında ekonomiden ticarete birçok alanda görülen yakınlaşmaya olumlu yansımıştır. | |
| dc.identifier.uri | https://dspace.ankara.edu.tr/handle/20.500.12575/91370 | |
| dc.language.iso | tr | |
| dc.publisher | Ankara Üniversitesi | |
| dc.subject | Turizm Tarihi | |
| dc.subject | İngiliz Sermayesi | |
| dc.subject | Türkiye-İngiltere Ticaret Anlaşmaları | |
| dc.subject | Türkiye-İngiltere Ekonomik İlişkileri | |
| dc.subject | Türkiye-İngiltere Turizm İlişkileri | |
| dc.title | Türk-İngiliz siyasi ve ekonomik ilişkilerinin Türk turizmine yansımaları (1970-2010) | |
| dc.title.alternative | Reflections of Turkish-British political and economic relations on Turkish tourism (1970-2010) | |
| dc.type | Thesis |