20. yüzyıl Türkiye'sinde bilim teorisi-bilim algısı ilişkisi
| dc.contributor.author | Kızıldağ, Görkem | |
| dc.date.accessioned | 2025-06-27T08:07:12Z | |
| dc.date.available | 2025-06-27T08:07:12Z | |
| dc.date.issued | 2024 | |
| dc.description.abstract | Çalışmanın temel sorunu, bilim algısının ilişkili olduğu kavramların yarattığı epistemik ve aksiyolojik krizin bir meta bilim olarak konumlandırılabilecek bilim teorisi tarafından çözülüp çözülmeyeceğidir. Bu sorunu çözmeye çalışırken kuramsal arka planını Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi bilim teorisyenlerinden alır. Çalışma toplam iki bölümden oluşuyor gibi görünse de ikinci bölümün kendi içindeki ayrımı oldukça fazla olup sorulan soruların cevapları da bu bölümde aranmıştır. Birinci bölüm ise Batılı entelektüellere ayrılmıştır. Bunun nedeni ise iki tanedir: Birincisi bu bölümdeki Comte, Poincaré gibi bilim teorisyenlerinin düşüncelerinin Türklere doğrudan etki etmesi, ikincisi ise Batı'nın içinde bulunduğu "bilim savaşları"nı daha iyi anlamaya çalışmaktır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise Osmanlı ve Cumhuriyet bilim teorisyenlerinin bilime, bilim ile ahlak arasındaki ilişkiye ve bilimin değerine dair görüşleri ele alınmıştır. Bahsi geçen bölümde varılan neticeler şöyledir: Teorisyenlerimiz genellikle epistemolojiyi ontolojiye öncelerler, bilimsel bilgiyi olgusal anlamda sınırlarlar. Teorisyenler bilimin ahlak ile ilişkisine mesafeliler ve bilimin entelektüel ve pratik değerine dair Gazi'nin "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir." düsturuna göreli derecede ama genel olarak sadıktırlar. Çalışmanın sonuç bölümünde ise bilim felsefesi, bilgi kuramı gibi tabirlerin yetersizliği vurgulanarak gerektiğinde ideolojiye yön verebilecek bir "bilim teorisi"nin uzlaştırıcı bir meta-bilim olarak kurulmasının gerekliliği saptanmıştır. Ayrıca Aydın Sayılı gibi ideolojiden müstakil her bilim insanının doğal olarak bir bilim teorisyeni olduğunun kanıksanması gerektiğinin altı çizilmiştir. Bu bağlamda çalışmanın ulaştığı bir diğer sonuç, bilimin değerinin salt bilim teorisyenleri tarafından tartışmaya açılmasının bilimin görünürdeki ihtilaflarını ortadan kaldıracağına yöneliktir. Böylece ideolojiden ve harici sözde ihtilaflardan arınmış bilim, açıklayıcı gücünü diğer mürşitlere nazaran ve insanlar nezdinde korumaya devam edebilecek ve "yoluna bakacak"tır. | |
| dc.description.sponsorship | The main problem of this study is whether the epistemic and axiological crisis created by the terminology related with scientific perception can be solved by science theory being situated as a meta science. While trying to solve this problem it takes its theoretical background from the Ottoman and Republic era science theorists. Even though the study looks as if it is made up of two parts, in the second part the inner separation is immense and searches for the answers of the questions raised in this section. The first part however is reserved for Western intellectuals. There are two reasons for this: The first is that the thoughts of science theorists such as Comte, Poincaré in this section directly affects the Turks, the second reason is trying to have a better understanding of the "science wars" where the West is present. In the second section of the study however the views of Ottoman and Turkish Republic science theorists towards science, the relationship between science and ethics and the value of science is tackled. And the results reached at this section are as follows: Our theorists often prefer epistemology to ontology and limit scientific knowledge in a factual sense. Theorists are distant to the relationship of science and ethics and are mostly but not totally loyal to the principle of Gazi Mustafa Kemal Atatürk "Our true mentor in life is science and technology." In the conclusion part of the study the inadequacy of terms such as theory of knowledge is emphasized within science philosophy. The establishment of "science theory" as a meta-science mediator in order to guide ideology is appointed. Also, the requirement of inuring each scientist independent from ideology to naturally be a science theorist, such as Aydın Sayılı is underlined. In this context another conclusion reached by the study is towards how the value of science being opened up to discussion by only science theorists will remove the visible disputes within science. This way, science purified from ideology, alleged disputes of topics unrelated to science, compared to other mentors and according to people will continue to protect and continue its explanatory strength. | |
| dc.identifier.uri | https://dspace.ankara.edu.tr/handle/20.500.12575/93008 | |
| dc.language.iso | tr | |
| dc.publisher | ANKARA ÜNİVERSİTESİ | |
| dc.subject | :Bilim tarihi | |
| dc.subject | Felsefe | |
| dc.subject | Salih Zeki | |
| dc.title | 20. yüzyıl Türkiye'sinde bilim teorisi-bilim algısı ilişkisi | |
| dc.title.alternative | The relationship between the theory of science and the perception of science in 20th century Turkey | |
| dc.type | Thesis |