Truman Doktrini ve Türk siyasal hayatına etkileri
No Thumbnail Available
Files
Date
2005
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Abstract
Dünyanın gördüğü en büyük yıkımlara sahne olan iki savaşın yaşandığı 20. yüzyılın ilk yarısında, değişen siyasi koşullar, her ülkede olduğu gibi Amerika Birleşik Devletleri'nde de köklü değişimlere sebep olmuştur. ABD, Monroe Doktrini ile belirlediği ve 100 yılı aşkın süredir uyguladığı izolasyonist politikadan Truman Doktrini ile uzaklaşmış, dünyaya açılmıştır. İkinci Dünya Savaşı sonlanırken Sovyetler Birliği, Türkiye'ye, 20 yıllık dostluk antlaşmasının süresini uzatmayacağı kararını bildirmiştir. Türkiye'nin, konuyu görüşmek üzere yaptığı girişimlerde, yüzyıllardır sıcak denizlere inmek için çıkış noktası olarak gördüğü boğazlarda, hak sahibi olma niyetlerini tekrarlamış ve sınır bölgesinden toprak talebinde bulunmuştur. Türkiye, bu istekleri, savaş riskini göze alarak reddetmiş, güçlü komşusuna karşı tek başına direnç göstermeye çalışmıştır. Sovyetler Birliği'nin askeri ve ideolojik olarak yayılmacı tutum izlemesinden rahatsızlık duymaya başlayan ABD, Truman Doktrini ile yeni dünya düzeninde aktif bir rol alacağını ortaya koymuştur. ABD dış politikasında olduğu kadar Türk siyasi hayatında da bir dönüm noktası olarak kabul edilen Truman Doktrini ile Soğuk Savaş'ın resmen başladığı kabul edilmiştir. Türkiye'de, Sovyetler Birliği'nden gelen tehdit ile başlayan ABD yanlısı tutum, Truman Doktrini'nin ilan edilmesiyle doruk noktasına ulaşmıştır. Doktrinde öngörülen askeri yardımlar ve doktrinin sonucu olarak nitelendirilebilecek Marshall Planı ile başlayan ekonomik yardımların sürdürülmesi için gösterilen çabalar bir süre sonra, yöneticilerin kişisel tercihlerinin de etkisiyle aşırıya kaçmıştır. Türk- Amerikan ilişkileri, Türkiye'nin NATO'ya girişiyle ittifak niteliği kazanan yeni bir döneme girmiştir. Truman Doktrini ile başlayan süreçte, sonuçları günümüze kadar uzanan politik, askeri, ekonomik ve kültürel ABD etkisi Türk siyasal hayatına yerleşmiştir.