SELÇUKLULARIN GAYRİMÜSLİM POLİTİKALARI: ERMENİ ÖRNEĞİ
No Thumbnail Available
Date
2024
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Ermeniler, medeniyetler arasında en eski toplumlardan birisi olarak kabul
edilmektedirler. Onlar, ilim camiasının ağırlıklı oranda kabul ettiği üzere Balkanlardan
Anadolu topraklarına gelmişlerdir. Onların diğer toplumlardan ayrılması ve ayrışması,
Hristiyanlık dinini kabulleri ile başlamıştır. Hristiyanlığı ilk kabul eden millet olmaları
nedeniyle birçok yaptırımla karşı karşıya kalmışlardır. Kendi alfabelerini oluşturmaları
ve kendi dillerinde kitaplar telif etmeleri neticesinde onlara karşı oluşmuş bu olumsuz
tavır katlanarak artmıştır. Görüleceği üzere, Selçuklular öncesinde Bizans hakimiyeti
altında hayatlarını asırlarca devam ettiren Ermenilerin en büyük düşmanı Bizans
olmuştur. Bunun temel sebebi, Ermenilerin Gregoryen mezhebine bağlı olmaları ve yer
yer Bizans’a karşı ayaklanma teşebbüsüne girmeleridir. Bizans, kontrol etmekte
zorlandığı ve baskılarıyla yıldıramadığı Ermenileri, asırlar içerisinde katı tavırlarla
cezalandırmıştır. Bu cezalandırmanın en şiddetlisi, Selçukluların ilk Anadolu akınları
devrine tesadüf eder. Doğu Anadolu bölgesinin çeşitli şehirlerinde küçük krallıklar
şeklinde hâkim bulunan Ermeniler, Bizans tarafından katliama tabi tutularak tehcir
edilmişlerdir. Onların göç harekâtı, canlarını korumak arzusuyla kendi istekleri
sonucunda gerçekleşse de uzun yıllar ellerine tuttukları toprakların Bizans’ın
yönetimine geçmesiyle neticelenmiştir. Onlar, Bizans eliyle kendilerine yaşatılan
zulümlere rağmen, Selçukluların ilk Anadolu akınlarına karşı Bizans’a destek olmuşlar,
Selçukluların Anadolu’ya hâkim olmalarının önüne geçmeye çalışmışlardır. Yaklaşık
yarım asır devam eden bu süreç, Malazgirt Meydan Muharebesi ile neticelenmiştir.
Bizans’ın mağlup olduğu bu mücadelede Ermeniler, Bizans’ın yanında Selçukluların
karşısında yer almışlardır. Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında Selçukluların
Anadolu’yu yurt tutma ve kök salma evresinin başladığını görmekteyiz. Bu esnada bazı
Ermeni derebeyleri, zaman zaman Bizans ile ittifak kurarak zaman zaman ise bağımsız
hareket ederek Anadolu’nun bazı şehirlerinde egemen olmuşlardır. Büyük Selçuklu
Sultanı Melikşah’ın saltanatında, çarelerinin kalmadığını anlayan Ermeni liderlerinin ve
halkının bir kısmı Selçuklu otoritesine karşı boyun eğmişler ve iş birliğine
girişmişlerdir. Bu durum, kısa süre sonra başlayacak Haçlı Seferleri ile bambaşka bir
sürece evrilmiştir. Haçlı Seferleri devrinden önce, ilk olarak Bizans’a sonrasında da
Selçuklulara itaat etmek zorunda kalan Ermeniler, sonraki süreçte kendilerine iki
devletin de düşmanı olan Haçlıları dost edinmişlerdir. Onlar, yeni edindikleri
müttefiklikle hem kendi menfaatlerini koruma yoluna girmişler hem de iki düşman
kuvvetine karşı Haçlıları kullanmışlardır. Pek tabii Haçlılar da onları.
Description
Keywords
Selçuklular, Ermeniler, Bizans, Anadolu, Türkmenler