Sayı:70 (2022)

Permanent URI for this collection

https://dspace.ankara.edu.tr/handle/20.500.12575/86074

Browse

Now showing 1 - 20 of 25

1960’LARDA BİLDİRİLERLE DARBE TARTIŞMALARI: MİLLİ DEVRİM ORDUSU ÖRNEĞİ
(Ankara Üniversitesi, 2022) Tuğluoğlu, Fatif; Other; Other
1960-1971 dönemi Türkiye’de yeni bir darbe tartışmalarının hiç eksik olmadığı bir süreçtir. 1961’den itibaren Türkiye yeni anayasanın oluşturduğu kurumlarla yönetilmeye başlamış, yapılan 1961 seçimlerinden sonra siyaset çeşitlenmiş, basında da çok seslilik hızla artmaya başlamıştı. Siyasi hayatın normalleşmesi beklenirken eski Demokrat Parti (DP)’nin devamı olduğu düşünülen partilere ve gazetelere yönelik sert söylemler, 1962’den itibaren yerini tehditlere ve korkutma çabalarına bırakmıştı. Adalet Partisi (AP)’nin genel merkezinin tahrip edilmesinden sonra bu partiye yakınlığıyla bilinen gazetelere yönelik bildiriler yayınlamak suretiyle hem onlar korkutulmaya hem de benzer görüşleri taşıyan kamuoyu sindirilmeye çalışılmıştı. Açıkça ölüm tehditleri taşıyan bu bildirilerin kaynağı bilinmezken dönemin hükümetlerinin de yeterli çabayı göstermemiş mesele Millet Meclisinde AP’li milletvekilleri tarafından gündemde tutulmaya çalışılmıştı. Kısa ve sert ifadelerle yazılan bildirilerle yeni bir askeri müdahalenin an meselesi olduğu mesajı verilmeye çalışılarak hedeflerindeki isimlerin pasifize olması istenmişti. Büyük çoğunluğu DP-AP çizgisine karşı yazılan bildirilerin kaynağı bulunmazken ve konunun son bildirinin yayınlandığı 1965’den sonra kapandığı düşünülmüş ancak Hava Kuvvetleri Komutanı İrfan Tansel’in bir açıklamasıyla tartışmaları yeniden başlamıştı. Tansel, en sık ve en sert bildirileri yayınlayan ve kendisine Milli Devrim Ordusu adını veren ekibin arkasında bazı Tabii Senatörlerin bulunduğunu iddia etmişti. Tansel’in açıklaması üzerine ilgili senatörler hakkında soruşturma açılmış, hedefteki isim olan Mucip Ataklı ve Tabii Senatörler, senatoda yaptıkları konuşmalarda kendilerinin 27 Mayıs hareketinin temsilcisi oldukları için hedef alındıklarını açıklamalarına karşın senato, ilgili senatörlerin dokunulmazlıklarını kaldırarak soruşturmanın önünü açmış, ancak Anayasa Mahkemesi bu işlemi uygunsuz bularak iptal etmişti. Böylece bildirilerle darbe tartışmaları sona ermiş ama on yıllık bir süreçte siyasileri, gazetecileri ve kamuoyunu korkutmak suretiyle yeni bir darbeye zemin hazırlamak isteyenler ortaya çıkarılmamış ve perde arkasında kalmaya devam etmişlerdi.
A HISTORICAL EVALUATION ON COMMUNITY DEVELOPMENT PRACTICE IN TURKEY (1983-1989)
(Ankara Üniversitesi, 2022) Payaslı, Volkan; Other; Other
Main aim of this study is to reveal the development policies implemented in Turkey between 1983- 1989, the reforms made for the economy to be outward oriented in globalization process, the problems experienced in the transition from liberalism to neo-liberal economy policies. Turgut Ozal became prime minister in the general elections of 1983 and 1987 and ultimately became one of the important names direct the economy. As soon as Ozal became the head of economy, he made financial adjustments to ensure Turkey's integration with the European Economic Community in line with globalization. He then implemented the framework of the economic and development plan in line with the January 24 decisions and the principles set out in the party programme. During his premiership, he wanted to complete infrastructure works as soon as possible for the development of the industrial and service sectors. He also wanted to eliminate regional differences and carry out Southeastern Anatolia Project to develop Southeastern Anatolia Region. During his period, political bans were lifted, and Turkish society gaining the right to make individual applications to the European Court of Human Rights, experienced important developments in terms of democratization. In this research, with an interdisciplinary approach, and an attempt was made to penetrate the period by making use of official publications, archival documents, Cumhuriyet and Milliyet newspapers. In addition, the process of the plan's arrival in Parliament from the Budget Commission and discussions in Parliament were examined. With this study, it is aimed to contribute to the literature by revealing the effects of neo-liberal policies in education and other fields, which were followed as an economic model together with globalization during Ozal's premiership, the extent to which the new system benefits economic and community development, with its historical and sociological dimensions.
ABD KAYNAKLARINA GÖRE İZMİR'İN İŞGALİ VE SONRASI (1919-1922)
(Ankara Üniversitesi, 2022) Çolakoğlu, Emre Fevzi; Other; Other
Doğu Akdeniz’in en önemli liman kenti konumundaki İzmir ve çevresi I. Dünya Savaşı’nın ardından galip devletler arasında yapılan paylaşım planları esnasında İtalya ve Yunanistan arasında önemli bir çekişmeye neden olmuştur. Nitekim İzmir, bu çekişmeden galip ayrılan Yunanistan tarafından 15 Mayıs 1919 tarihinde işgal edilmiştir. İzmir’in Yunan kuvvetleri tarafından işgali o sırada Anadolu’da Müttefik Kuvveler tarafından girişilen işgaller karşısında ortaya çıkan direniş hareketlerinin örgütlenmeye başlanması anlamında önemli bir kıvılcım olmuştur. İzmir’in işgali, literatürdeki çalışmalarda bazı istisnalar hariç olmak üzere daha çok yerli kaynaklar ışığında ele alınmaktadır. Amerikan kaynaklarından yararlanarak İzmir’in işgalini konu edinen çalışmalar ise genel olarak işgalin belli bir boyutuna ya da sürecine odaklanmaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye Cumhuriyeti tarihinin önemli bir köşe taşını oluşturan İzmir’in Yunan kuvvetleri tarafından işgalini Amerikan arşivlerinde yer alan belgeler ışığında bütüncül bir şekilde değerlendirmektir. Çalışmada öncelikli olarak işgal kararının alınışı, uygulanışı ve işgalin sonlanışı arasında geçen sürede Amerikan dış politikasının oluşturulması ve uygulanmasından sorumlu aktörlerin işgale bakış açıları karşılaştırmalı bir şekilde analiz edilecektir.
Almanya, Mustafa Kemal Atatürk. Türk- Alman İlişkileri, Türkische Post, Türkiye
(Ankara Üniversitesi, 2022) Kaya, Mustafa Alper; Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi; Siyasal Bilgiler Fakültesi
Bu çalışmada, İngiliz gizli belgeleri ışığında; Alman Gizli Servisi’nin İkinci Dünya Savaşı esnasında Türkiye’deki teşkilatlanması ve faaliyetleri ele alınmaktadır. Makalenin yazımında ağırlıklı olarak birincil kaynak bilgiler kapsamında; İngiliz arşivindeki belgeler ve İngiliz Dış ve İç İstihbarat Sevislerinin resmi tarihçe tanıtım kitaplarından istifade edilmiştir. Ayrıca dönemi anlatan anı kitapları ile İngiliz süreli yayınları da tali kaynak olarak kullanılmıştır. Arşiv belgelerine göre İngiliz Gizli İstihbarat Servisi, II.Dünya Savaşı esnasında Türkiye’de ticari şirket maskesi ile faaliyet yürüten Alman Yakındoğu Savaş Servisi’ni tüm çalışanları ve faaliyet konuları ile birlikte tespit etmiştir. Daha sonra İngiliz Gizli İstihbarat Servisi, Almanların Türkiye’deki espiyonaj faaliyetlerini içeren raporu, Büyükelçi Hughe Montgomery Knathbull-Hugessen’e 1944 yılında arz etmiştir. İlk defa, bu çalışma sayesinde İkinci Dünya Savaşı’nda İngiliz Gizli İstihbarat Servisi’nin Türkiye’de gizli olarak faaaliyet yürüten Alman Yakındoğu Savaş Servisi’ni nasıl deşifre ettiği ortaya çıkarılmıştır. Tarih metodolojisinden istifade ile Ingiliz Dışişleri arşiv belgeleri özelinde İngiltere’nin Türkiye üzerindeki çıkarlarını, nasıl yakınen takip ettiği incelenmiştir. Ayrıca güvenlik stratejileri bağlamında; insan, sinyal ve muhabere istihbaratlarının nasıl dış politika aracı olarak kullanılabildiklerine dikkat çekilmiştir.
ATA'NIN MİHMANI: İRAN ŞAHI RIZA PEHLEVİ'NİN TÜRKİYE ZİYARETİ'NDEKİ TEŞRİFAT VE ZİYARETE DAİR MÜHİM NOTLAR
(Ankara Üniversitesi, 2022) Eralp, Yaşar Azap; Other; Other
İki lider, geçmişte hayli problemli olan ilişkileri düzeltmek adına en başından itibaren ciddi çalışmalara girişti. Türkiye Cumhuriyeti ve İran, aralarında en büyük problem olarak temayüz eden sınır sorunlarının çözümü için, yıllarca mücadele etti. 1932 yılına kadar Türkiye Cumhuriyeti ve İran Devleti gel gitlerle dolu ilişkilerinde yeni bir sayfa açarak, sınır sorunlarını nihayete erdirecek antlaşmaya imza attılar. Bu antlaşmanın yaratmış olduğu olumlu rüzgârı devam ettirmek isteyen iki devletin lideri, 1934 yılının Haziran ayında Türkiye’de bir araya geldi. Atatürk’ün davetiyle gerçekleşen İran Şahı Rıza Pehlevî’nin Türkiye ziyaretinin siyasi ve sosyal birçok anlamı bulunmaktaydı. Daha önce üzerinde durulan hususlardan ayrı olarak bu çalışma, İran Şahı Rıza Pehlevî’ye Türkiye’de uygulanan resmî protokolü ele almak için hazırlandı. Protokole ait hususlar ele alınmadan evvel, ilişkilerin geçmişi ve ziyaretin gerçekleşme sebeplerine değinildi. Ayrıca bu çalışma, ziyarete dair yine daha önce üzerinde çok fazla durulmayan veya hiç ele alınmayan önemli bazı detayları, uygulanan protokolün kaleme alındığı bazı kısımlardaki gibi, yayımlanmamış belgeler üzerinden ortaya koymaya çalıştı. Tüm bu belgeler, Cumhurbaşkanlığı Arşivi’ndeki Atatürk dönemini içeren tasnifli dosyalardan temin edildi.
BAYRAK RADYOSU ÖNCESİ DÖNEMDE KIBRIS’TA VAR OLUŞ MÜCADELESİ VE LALELİ SOKAĞI RADYO İSTASYONU
(Ankara Üniversitesi, 2022) Keser, Ulvi; Other; Other
16 Ağustos 1960 tarihinde Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin garantörlüğünde Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlar tarafından kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti Yunanistan’ın Megali İdea ve Rumların Enosis saplantıları yüzünden ne yazık ki uzun soluklu olmaz. Dönemin Kıbrıs Cumhuriyeti İçişleri Bakanı Polikarpos Yorgacis’in yönettiği Akritas isimli derin devlet yapılanması adayı bir Yunan adası haline getirmek ve bütün Kıbrıslı Türkleri adadan atmak için 21 Aralık 1963 günü harekete geçer. Ardından 24 Aralık 1963 günü Kıbrıs tarihine Kanlı Noel olarak geçecek silahlı Rum saldırıları başlar ve devlet de ortadan kalkar. Devlet kademelerindeki bütün Kıbrıslı Türkler artık işlerine gidemez olur. Bu durum Rumların bütün devlet kurumlarını işgal etmesine ve Kıbrıslı Türkleri aleyhine özellikle Kıbrıs Radyo-Yayın Korporasyonu vasıtasıyla kara propaganda yapmasına da sebep olacaktır. Adadaki mevcudiyet ve meşruiyetlerini göstermek, yaşadıklarını dünyaya anlatmak ve kendi aralarında haberleşebilmek için bir radyo istasyonu kurmak için derhal harekete geçen Kıbrıslı Türkler 25 Aralık 1963 günü ilk defa Bayrak Radyosu vasıtasıyla seslerini duyururlar; ancak bundan daha önce Lefkoşa’da Laleli Sokağı’nda kurulan isimsiz, gizli bir radyo istasyonu daha vardır. Bu araştırma Bayrak Radyosu’nun da temelini oluşturan bu son derece gizli ve bilinmeyen radyo istasyonunu mercek altına almak üzere hazırlanmıştır.
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NA KATILAN İHTİYAT ZABİTLERİNİN OTOBİYOGRAFİK KAYITLARINDA OSMANLI-ALMAN İTTİFAKI VE ALMAN SUBAYI İMGESİ
(Ankara Üniversitesi, 2022) Babaoğlu, Resul; Other; Other
Birinci Dünya savaşı ile ilgili tarih ve edebiyat alanında geniş bir külliyat oluşmuş durumda. Ancak büyük ölçüde resmi kayıtlar, askeri raporlar ve talimatnamelere dayanan askeri tarih araştırmalarının savaşın tüm yönlerine ışık tutabildiğini ileri sürebilmek mümkün değildir. Osmanlı askeri tarihçiliğinde belgelere dayalı araştırmaların tek taraflı ve kısıtlı yaklaşımlarından farklı olarak asker anıları ve günlükleri incelenen konuya yepyeni bir boyut kazandırmaktadır. Bizzat cephede görev almış ve savaşın bütün zorluklarını doğrudan yaşayan ihtiyat subayları tarafından kaleme alınan bu eserlerin bilimsel kesinlik ve doğruluk açısından bazı sakıncalarla malul olsa da yeni bakış açıları sunma potansiyeli taşıdıkları yabana atılmamalıdır. Askeri raporlar, resmi yazışma ve talimatların yanında Birinci Dünya Savaşı’na katılan askerlerin kaleme aldıkları anılar, Osmanlı-Alman ittifakının görünmeyen yüzüne ışık tutmaktadır. Osmanlı Devleti’nin Almanya ile kurmuş olduğu askeri ittifakın neticesinde askeri teknolojik ve stratejik yönlerden birçok avantaj sağlandığı bilinmektedir. Ancak bu ittifak ilişkisinin beraberinde getirdiği avantajların boyutları ve Osmanlı ordusunda görev alan Alman subaylarının sağladıkları yararlılıkların niteliği müstakil araştırmalara konu edilmemiş bir alanı teşkil etmektedir. Resmi kayıtlara yansımayan gelişmelerin sıcağı sıcağına, aşağıdan bir gözle aktarıldığı anı ve günlük türü eserler, daha çok Osmanlı toplumunun kalburüstü-entelektüel diyebileceğimiz eğitimli sınıfını oluşturan subaylar tarafından kaleme alınmıştır. Bu araştırmada, Birinci Dünya Savaşı’nda çeşitli cephelerde görev almış Osmanlı subaylarının kaleme aldıkları anı ya da günlükler titiz bir incelemeye tabi tutularak konu ile ilgili çıkarımlarda bulunulmaya çalışılmış ve savaş koşullarında Alman komutanlarının aldıkları riskler ve sergiledikleri yönetim pratikleri Osmanlı subaylarının gözünden aktarılmaya çalışılmıştır. Bunun yanında, vatan savunması derdine düşen Osmanlı subayları ile Birinci Dünya Savaşı’nın Osmanlı topraklarındaki cephelerinde bir askeri ittifak sürecinde olan Alman komutanlarının stratejik tavırları arasındaki dikotomiye ışık tutulmaya çalışılmıştır.
ÇUKUROVA STRATEGY OF FRANCE IN THE NATIONAL STRUGGLE PERİOD
(Ankara Üniversitesi, 2022) Kütükçü, Murat; Other; Other
18. Yüzyılın ikinci yarısından sonra İngiltere, Rusya ve Avusturya gibi devletlerin Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki emperyalist politikaları, Fransa’nın da Kuzey Afrika ve Doğu Akdeniz stratejisi üzerinde önemli değişimlere neden olmuştur. Yüzyılın sonuna kadar Osmanlı İmparatorluğu denge politikalarıyla dış siyasetini yürütmeye çalışsa da topraklarında ticari faaliyetler adı altında batılı devletlerin koloni oluşturmak maksadıyla nüfus sevkiyatının önüne geçememiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda kanunlaşma hareketleri olarak bilinen 1839 Tanzimat Fermanı ve 1856 Islahat fermanları ile kapitülasyonların verdiği ayrıcalıkları, Osmanlı topraklarında “Levanten (doğulu)” adı altında ticaretle uğraşan yeni bir batılı yerleşimci nüfusunun artmasına, ayrıca bu nüfusla birlikte bölgede açılan misyoner okulları ile de Suriye, Lübnan ve Ürdün bölgelerinde ayrılıkçı Arap nüfusu teşkilatlandırarak desteklemiştir. Osmanlı İmparatoru’nun Rusya karşısında 1878’de aldığı büyük yenilgi ve devamında Berlin Kongresi ile Fransa, Kuzey Afrika topraklarına (Cezayir, Fas, Tunus ve Mısır) göz dikmiş ve birer birer işgal etmişse de, İngiltere’nin doğu ticaret yolu üzerinde bulunan Mısır’dan üç yıl sonra çekilmek zorunda kalmıştır. Birinci Dünya Savaşı ile Fransa’nın doğu stratejisi diğer iki müttefiki İngiltere ve Rusya arasında imzaladıkları Sykes-Picot Anlaşmasıyla belirginleşmiş; Fransa, Suriye ve Lübnan ile birlikte 1860’dan beri Fransız Levantenler için cazibe merkezi haline gelen, birçok sanayi ürününün hammadde deposu olan Çukurova üzerinde de kontrolü sağlama fırsatını ele geçirmişti. Batı ve Afrika sömürgelerinin çoğunu İngiltere’ye kaptıran Fransa endüstrisi için hayati öneme haiz bu bölgenin işgal edilmesi çok değerli bir kazanım olacaktı. Çalışmanın konusu; Fransa`nın doğu stratejisinin temelini oluşturan ve Birinci Dünya Savaşı sonrası İngiltere ile yapmış olduğu Suriye İttifaknamesi ile işgal ettiği Çukurova Bölgesi ile ilgili stratejisini analiz etmektir.
DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİNDE YERELDEN ULUSALA BİR SİYASİ MİZAH GAZETESİ: KELOĞLAN
(Ankara Üniversitesi, 2022) Kalafat, Oğuz; Other; Other
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Rusya ile Batılı devletler arasında başlayan soğuk savaş Türkiye’yi etkilemiştir. Bununla birlikte bu dönemde ülkede demokratikleşme adına bazı değişimler yaşanmaya başlamıştır. Ayrıca yeni partilerin kurulmasıyla politik rekabetin yaşandığı bir dönem olmuştur. Adana vilayetinde yayın hayatına başlayan yerel mizah gazetesi “Keloğlan” hem iç hem de dış politikadaki gelişmeleri ele almıştır. Adı geçen bu gazetede Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile Demokrat Parti (DP) arasında yaşanan siyasi mücadele süreci işlenmiştir. Gazete, Çukurova bölgesinde yayımlandığı 1945-1950 yılları arasında ve 1952 yılındaki iki döneminde de CHP yanlısı bir yayın politikası benimsemiştir. İstanbul’da yayımlandığı 1956-1958 yılları arası dönemde ise DP taraftarı bir çizgi izlemiştir. Gazetenin iç ve dış politik gelişmeleri aktarmasının yanında ülkenin her bölgesinden olayları da mizahi bir şekilde sunduğu görülmüştür. Toplumun sorunlarını farklı başlıklar altında işleyen gazete “Anadolu topraklarında çıkan gazetelerin en çok okunanı” sloganını da kullanmıştır. “Orta Kuşak” dönemi mizah ve karikatür kültürünü yansıtan gazetenin içerik ve muhteviyatı da bu çalışmada aktarılmıştır.
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA TÜRK-AMERİKAN İLİŞKİLERİNİN İKTİSADİ BOYUTU (1939-1945)
(Ankara Üniversitesi, 2022) Tomalı, Ali; Other; Other
1939’da patlak veren İkinci Dünya Savaşı, Türkiye’nin 1930-39 arasında uyguladığı korumacı/devletçi politikalarının sekteye uğramasına yol açtı. Türkiye, Avrupa başta olmak üzere pek çok ülke üzerinde ciddi tahribat bırakan bu savaşa fiili olarak katılmamakla beraber, savaş ekonomisini uygulamaya mecbur kaldı. Diğer taraftan ülke nüfusunun ciddi bir bölümünü oluşturan erkek işgücünü silahaltına alan Türkiye, arz daralması yaşadı ve tüketim talebini karşılayamadı. Enflasyonist bir ortamın doğmasına yol açan ekonomik abluka, askeri harcamalar ve seferberlik gibi sıradışı unsurlar, ülke ekonomisini temelinden sarstı. Savaş başında tarafsızlığını ilan eden ABD ise, hem Alman zaferlerinden doğan Atlantik, hem de Japon politikalarının gösterdiği Pasifik tehdidi karşısında silahlanmaya hız verdi. Bu doğrultuda Türk-Amerikan ilişkilerinin ana yörüngesini askeri ve iktisadi gelişmeler teşkil etti. Savaş ekonomisinin yarattığı ortamın etkisiyle ABD ile hemen her alanda ticari ilişkiler yoğunlaştı ve ordu malzemeleri ağırlıklı olarak ABD’den temin edildi. Zirai, sanayi, sağlık ve hizmet gibi tüm sektörlerin ihtiyacı yine ABD ile ilişkilerde önemli yer tuttu. Gerçekleştirilen yardım anlaşmalarıyla perçinleşen Türk-Amerikan ilişkileri, uzun süreli ve ciddi bir kopukluk yaşamadı. Savaş döneminde yaşanan ikili ilişkilerin iktisadi düzeyi, savaş sonrası gerçekleşecek olan büyük çaplı yardım ve antlaşmaların da temelini oluşturdu. Bu çalışmada, Türkiye ile ABD arasında yaşanan iktisadi/ticari ilişkilerin II. Dünya Savaşı boyunca hangi düzeyde yürütüldüğü, ilişkilerin iktisadi niteliği ve diplomatik gelişmelere yaptığı etkiler arşiv belgeleri ışığında tetkik edilecektir.
İSMET İNÖNÜ VE KÖY ENSTİTÜLERİ
(Ankara Üniversitesi, 2022) Gülen, Ahmet; Other; Other
Türk eğitim tarihinde derin izler bırakan Köy Enstitüleri, Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhurbaşkanlığı döneminde temelleri atılan ve İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı döneminde resmiyete kavuşan kurumlardır. 17 Nisan 1940 tarihli kanunla hizmete giren bu eğitim kurumları kısa zaman içinde yaygınlık kazanmış ve Anadolu’nun dört bir yanında açılan Köy Enstitüleri, sadece eğitimin köylere kadar yayılmasında önemli işlevler üstlenmemiş, aynı zamanda kırsala müziği, tiyatroyu ve edebiyatı götürme işlevi de üstlenmiştir. Millî Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel ve İlköğretim Müdürü İsmail Hakkı Tonguç’un isimleriyle özdeşleşen Köy Enstitüleri’nde İsmet İnönü’nün rolü günümüzde aydın kesim tarafından daha çok bu kurumların tasfiyesi süreciyle özdeşleştirilmektedir. Oysa İsmet İnönü, özellikle II. Dünya Savaşı yıllarında Köy Enstütüleri’yle ve gelişimiyle bizzat meşgul olmuştur. Bu çalışmanın amacı Edirne’den Kars’a kadar yayılan Köy Enstitüleri’ni sıklıkla ziyaret eden İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı süresi boyunca bu kurumlarla ilişkilerini ve bu kurumlar üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır
KALEMİ KILIÇ EYLEMEK: BULGAR MİLLİ KURTULUŞ HAREKETİNİN İDEOLOĞU GEORGİ RAKOVSKİ (1821-1867)
(Ankara Üniversitesi, 2022) Mevsim, Hüseyin; Bulgar Dili ve Edebiyatı; Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
XIX. yüzyılın ortasına doğru, Osmanlı unsuru Bulgarlar arasında kültürel ve manevi süreçlerin büyük ölçüde tamamlandığı ve siyasi bağımsızlık fikrinin pratiğe dönüştürülmesi aşamasına geçildiği görülüyor. Bunun yanı sıra, Fener Rum Patrikliğinden ayrılıp bağımsız Bulgar kilisesinin kurulması için yürütülen yoğun mücadele de sürdürülüyor. Bazı Bulgar çevreler siyasi bağımsızlığın ıslahatlarla, zamana yayımlı evrimleşmeyle elde edilmesi gerektiğini düşünürken, bir an önce silâha sarılma yoluyla hayata geçirilmesini savunanlar da çıkıyor. Üstün gelen ikinci anlayışın ideolojik temelleri, toplumsal faaliyetlerini İstanbul, Avusturya-Macaristan, Sırbistan Emareti ve Romanya’da sürdüren Georgi Rakovski (1821-1867) tarafından atılıyor ve geliştiriliyor. Bu çalışmada, Bulgar milli mitolojisinin insanüstü öğelerle bezediği Georgi Rakovski’nin çalkantılı hayatı, ideolojisi, en önemli edebi eseri kabul edilen “Gorski Patnik” başlıklı manzum şiiri ve Novi Sad, Belgrad ve Bükreş’te yayımladığı kısa ömürlü, ama Bulgar toplumu üzerinde etkili toplamda dört gazetesi konu edilmektedir.
KALEMİ KILICIN MÜTEMMİMİ OLARAK KULLANAN BİR SUBAY: MUSTAFA KEMAL
(Ankara Üniversitesi, 2022) Küçükdağılkan, Ökkeş; Other; Other
Mustafa Kemal Atatürk’ün kaleminden çıkan eserler, kılıçla kazandığı zaferler kadar üzerine çalışma yapılan bir alandır. Muhtelif zaman ve mekânlarda Mustafa Kemal Atatürk tarafından kaleme alınmış not defterlerinin bir araya getirilmesi ile oluşturulan “Atatürk’ün Not Defterleri” isimli 12 ciltlik seri, onun eserleri arasında sayılabilir. Defterlerin içerisinde çok çeşitli konular not alınmış ve bu notlar belirlenen başlıklarda çalışmamızda tasnif edilmiştir. Mustafa Kemal'in not defterlerine baktığımızda askerî hususlara dair; istihbarat, muhabere ve milis kuvvetler, entelektüel hususlara dair; kitap, şarkı, şiir ve tarih, günübirlik hususlara dair; iktisadi çıkmazları ve alışveriş, diğer hususlara dair; millet egemenliği ve dinî mevzular gibi muhtevaları çeşitlilik arz eden notlarını görmekteyiz. Bu makale, 12 ciltlik söz konusu not defterlerinin muhtevasında değinilen konuların istatistiki bilgisini, profilini ve bu konulardan özellikle Askerlik mesleğine dair değerlendirmeleri içermektedir. Bu bağlamda askerlik eğitimi ve talimi, tatbikat, tarihi askerlik mesleğine uygun kullanmak, cesaret gibi kavramlar bu değerlendirmelerin içeriğini oluşturmaktadır. Ayrıca “Sancım Var, Uyuyamadım, Hafıza Kur’an Okuttum.” Başlığı altında azmine, bizzat kendi kaleminden aldığı notlar üzerinden yakından bakılmış, farklı zaman ve mekanlarda kaleme aldıkları ile mukayeseler yapılarak bir takım değerlendirmelere ulaşılmıştır.
KURTULUŞ PARADOKSU
(Ankara Üniversitesi, 2022) Torun, İhsan; Other; Other
Michael Walzer: Kurtuluş Paradoksu: Seküler Devrimler ve Dini Karşıdevrimler, Çev. Zeynep Şarlak, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2021, 159 sayfa.
MODERN DÜNYA’NIN DEĞİŞEN KOŞULLARINDA OSMANLI KADIN HAREKETİNE GENEL BİR BAKIŞ
(Ankara Üniversitesi, 2022) Baykal, Özlem; Tarih; Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
16. yüzyıldan itibaren Batı’da ekonomik, siyasal, kültürel ve dinsel alanlarda yaşanılan değişimler, kadınların toplumsal statüsünü değiştirerek, onların dünya ile bağlantılarını tekrar tanımlamıştır. Bu çerçevede sanayileşmeyle birlikte değişen koşullar, hayatı sadece fiziki olarak değil, düşünsel anlamda da etkilemiştir. Bu gelişmelerin yarattığı tesir kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olması gerektiğine dair bir kadın hareketini başlatmış, dolayısıyla aydın erkekler ile kadınlar hukuki ve fiili engelleri geçersiz saymıştır. Aydınlanmanın da etkisiyle Avrupa’dan Osmanlı Devletine doğru akan, bir modernleşme hareketi başlamıştır. Bu bağlamda Türk kadını Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde, Batı kadını paralelinde görünür hale gelmiştir. Özellikle İkinci Meşrutiyet; basın, edebiyat, meslek alanında ve cemiyet kurma faaliyetlerinde kadın hareketinin zirvede olduğu bir zaman dilimidir. Türk kadını, Balkan ve Birinci Dünya Savaşları döneminde basın, edebiyat, cemiyet, askeri üretim ve sağlık çalışmaları gibi hemen her alanda aktif bir rol oynamıştır. Nitekim hem Batı hem de Osmanlı kadınlarının başlatmış olduğu dönüşüm hareketi, Birinci Dünya Savaşı ile kesintiye uğramıştır.
PATRİK II. FOTİOS DÖNEMİNDE İSTANBUL RUM/ORTODOKS PATRİKHANESİ VE HRİSTİYAN BİRLİĞİNE YÖNELİK FAALİYETLER (1929-1935)
(Ankara Üniversitesi, 2022) Baş, Esra; Other; Other
Lozan Barış Konferansı’nda ülke dışına çıkartılması düşünülen İstanbul Rum Patrikhanesinin Yunanistan’ın çabaları sonucunda yalnızca dini işlerle ilgilenecek bir kurum olarak kalmasına karar verilmişti. Aralık 1929’da Patrik seçilen Fotios, Türk hükümeti ile iyi ilişkiler tesis edeceğini beyan etmişti. Fotios Türk kanunlarına riayet edeceğini söylemesine rağmen Patrikhaneyi tüm Hristiyan kiliselerle birleştirmeye yönelik faaliyetlerde bulunmuştu. Lozan’a aykırı olarak görülen bu faaliyetler özellikle Türk basını tarafından eleştirilmiştir. Fotios’un, Patrik unvanını kullanması konusunda dahi tartışmaların yaşandığı bu dönemde Patrikhanenin çalışmaları Türk-Yunan ilişkileri ile de bağlantılı olarak sürdürülmüştü. 1921’de kurulan Türk Ortodoks Patrikhanesi’nin mevcudiyeti Patrikhanenin gücünü olumsuz yönde etkilemesine rağmen Hristiyan birliğinin oluşturulmasında Anglikan kilisesi ile ilişkiler önemli bir yer tutmuştu. Yunanistan’da muhalif basının ve bazı Bulgar gazetelerinin Patrikhanenin İstanbul’da kalmasıyla eski ihtişamını kaybettiği iddiaları Patrikhanenin başka bir yere taşınmasını da gündeme getirmişti. Patrikhane’nin Aynaroz’a taşınmasını isteyenlere karşılık hem Patrikhane yetkilileri hem de Yunanistan böyle bir girişimin olmadığını belirtmişlerdi. Lozan Konferansında gündeme gelen ve şiddetle karşı çıkılan taşınma meselesi Fotios’un patrikliğinin son döneminde belirli gruplar tarafından dile getirilmiş olsa da önemliydi. Patrikhanenin hem Türk-Yunan ilişkilerinden hem de uluslararası politikadan bağımsız düşünülemeyeceğinin göstergesi idi.
SOL-KEMALİZMİN TASFİYESİ: 12 EYLÜL’ÜN ATATÜRKÇÜLÜĞÜ VE KÖKENLERİ
(Ankara Üniversitesi, 2022) Yılmaz, Onur Alp; Other; Other
Türkiye siyasetinde Atatürk son derece ikna edici bir meşruiyet yaratma kaynağı olduğu için hemen her siyasi hareket kendisine Atatürk üzerinden meşruiyet sağlama arayışındadır. Uzun yıllar Türkiye’de meşruiyet merkezi Atatürk üzerinden şekillendiğinden, Atatürk’ün sözleri, devrimleri, ilkeleri ve pratiklerini çağın gereğine göre yorumlama iddiasıyla sağdan da soldan da çeşitli hareketler ortaya çıkmıştır. Ayrıca, Türkiye’de demokrasiye anti-demokratik yollarla müdahale niteliği taşıyan askeri darbelerin de meşruiyet araçları “Atatürkçülüğü koruma” söylemi olmuştur. Ancak bu meşruiyetle birlikte her darbe yönetimi zihnindeki devlet tasavvurunu kendi Atatürkçülük yorumuyla ortaya koymuştur. Öyle ki, Atatürk’ün kurduğu kurumları kapatan ve sol-Kemalistleri bu yolla kurumlardan bertaraf eden 12 Eylül Cuntası da tüm bunları Atatürkçülük üzerinden meşrulaştırmış ve daha edilgen bir toplum yaratarak, bu toplumu tartışılmaz bir üst ideoloji olarak kurgulamaya çalıştığı ve yoğun şekilde sembollerle desteklenen Atatürkçülük etrafında kenetlemeye çalışmıştır. Dolayısıyla bu makale, hem 12 Eylül yönetiminin sol-Kemalistleri nasıl ve neden tasfiye ettiğini, bu tasfiye sürecindeki müttefiklerinin kimler olduğunu ve tüm bunların nasıl bir sonuca yol açtığını tartışmaktadır. Ayrıca bu makale, sol-Kemalizm ile 12 Eylül Atatürkçülüğü arasında da bir ayrıma gitmektedir.
TBMM’DE MUHALİF BİR MİLLETVEKİLİ: MEHMET FUAT KÖPRÜLÜ VE İKTİDARA YÖNELİK MÜTALAALARI (1945-1947)
(Ankara Üniversitesi, 2022) Gök, Hacı Veli; Other; Other
7 Ocak 1946’da Celal Bayar, Adnan Menderes, Mehmet Fuat Köprülü ve Refik Koraltan öncülüğünde kurulan Demokrat Parti, Türk siyasi yaşamı içerisinde çok önemli bir yere sahiptir. Demokrat Parti’nin kurucuları arasında yer alan Mehmet Fuat Köprülü, 1935’te girmiş olduğu siyaset arenasında, uzun süre göz önünde olmayan bir siyasi karakter olarak bilinmektedir. Ancak Köprülü, Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü muhalefet partisi olan Demokrat Parti’nin kuruluş süreci ve sonrasında önde gelen siyasi bir kişilik olarak karşımıza çıkmaktadır. Öyle ki, 1945-1947 döneminde Köprülü’nün siyasi faaliyetlerine bakıldığında, ilmi kişiliği gibi siyasi kariyerinin de, oldukça parlak olduğu değerlendirmesine varılabilir. Bu bağlamda, muhalefet yıllarında iktidar partisinin adeta hedefinde olan Köprülü, muhalefetin dozajını öylesine sertleştirmiştir ki hakkında milletvekilliği dokunulmazlığının kaldırılması dahi düşünülmüştür. Demokrat Parti’nin muhalefet yıllarının bir bölümünün ele alındığı bu çalışmada, Köprülü’nün bu süreçteki siyasi faaliyetleri incelenmiştir. Köprülü’nün siyasi yaşamı ile ilgili birçok çalışma olmasına rağmen onun, özellikle Demokrat Parti’nin kurulmasından hemen önce ve sonraki süreci kapsayan muhalefet yılları ile ilgili müstakil bir çalışma vücuda getirilmemiştir. Çalışma ile bu spesifik alandaki boşluğun doldurulması hedeflenmiştir.
TÜRK MİLLİ BASINI EKSENİNDE DARÜLFÜNUN’UN KAPATILMASI MESELESİ
(Ankara Üniversitesi, 2022) Samur, Mustafa; Other; Other
Geçmişten günümüze toplumların önemli önceliklerinden biri, gelecek neslin eğitimi olmuştur. Millî Mücadele yıllarından başlayarak Türkiye Cumhuriyeti’nde eğitim sisteminin nasıl olması gerektiğine dair önemli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar yükseköğretimde (Darülfünun) üniversite reformuyla devam etmiştir. Üniversite Reformu (Malche Raporu) neticesinde Darülfünun kapatılarak, yerine İstanbul Üniversitesi kurulmuştur. Bu çalışmada, Türk Milli Basınında önemli bir yere sahip olan Hâkimiyeti Milliye, Vakit, Cumhuriyet ve Milliyet gazetelerinde “Darülfünun” ile ilgili çıkan haberler taranmıştır. Bu gazetelerde köşe yazısı bulunan Ahmet Şükrü, Falih Rıfkı, Yunus Nadi ve Mahmut Bey gibi dönemin etkin kalemlerinin yazıları da tespit edilmiştir. Ayrıca dönemin Maarif Vekili Reşit Galip’in konuyla ilgili görüşlerine yer verilmiştir. Bu gazetelerde ilgili haberler iki başlık altında toplanmıştır. Bu başlıklardan ilki, gazetelerin “Darülfünun” ile ilgili haberleri ve düşünceleridir. İkinci başlık ise köşe yazarlarının “Darülfünunun” ile ilgili görüşlerinin işlenmesidir. Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme tekniği kullanılmıştır. Ayrıca ilgili alanyazınından, arşiv vesikalarından, zabıt ceridelerinden, hatıratlardan ve süreli yayınlardan yararlanılmıştır. Sonuç olarak Darülfünun’un, kapatılma aşamaları, kapatılmasıyla ilgili bürokrasinin, yazarlarının düşünceleri Türk basınının bakışı ekseninde değerlendirilmiştir.
TÜRK POLİS TARİHİNİN ESKİ HARFLİ KİTAP ÖNSÖZLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME (1888-1925)
(Ankara Üniversitesi, 2022) Tepe, Cemal; Other; Other
Önsöz, kitap giriş kısmında yer alan, o eserin konusunu, amacını, işleniş biçimini anlatır. Eski dilde mukaddime olarak geçmektedir. Yazarın okuyucularına seslenişidir. Genellikle kitabın fikrinin nasıl ortaya çıktığını, eserin amacını, kitabın yazılması ve yayınlanması sırasında yaşananları kısaca ele almaktadır. Çoğu zaman kitabın yazılması ve yayınlanması sürecinde yardımcı olan ve fikir sağlayanlara bir teşekkürle son bulur. Bazen bu kısımda kitabın asıl metniyle ilgili bilgiler de verilebilmektedir. Kitap tanıtı veya eleştirisi, bir kitabın içi ve dışı bakımından biçimsel özellikleri ile konuların işleyiş usulü ile amacına uygun olarak anlatımını ele almaktır. Ayrıca bu anlatımın yerindeliği, başarısı ve başarısızlığı noktasında hareket edilmekte ve çalışmanın daha iyi hale nasıl getirilebileceği fikri öne atılmaktadır. Bu durum hem yazar açısından ve hem de okurlar açısından son derece yararlıdır. Mutlakıyetten Cumhuriyet’e kadar Meşrutiyet dâhil olmak üzere geçen sürede belli başlı polis kitaplarının önsözleri değerlendirilerek polisin kavramsal gelişimi ile birlikte teşkilatın eriştiği nokta tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu manada on yedi tane polis kitabı incelenmiştir. Böylece alanında uzman kişilerin, polis teşkilatının gelişimindeki rolü ve düşünsel anlamda katkısı ayrıca tespit edilmiştir.

Browse

Browsing Sayı:70 (2022) by Title

Results Per Page

Sort Options