Cilt:64 Sayı:01 (2024)

Permanent URI for this collection

https://dspace.ankara.edu.tr/handle/20.500.12575/92037

Browse

Browsing Cilt:64 Sayı:01 (2024) by Author "Çimen, Gamze"

Now showing 1 - 1 of 1
  • No Thumbnail Available
    Item
    Tatar Türkçesi Dilbilgisi Kaynaklarinda Derece-Usul Kategorisi
    (Ankara Üniversitesi, 2023) Çimen, Gamze
    Türk dilinde ve bunların içinde Tatar Türkçesinde illerin kılınış-görünüş özelliklerinin sınırları henüz tam olarak belirlenememiştir. Genel dilbilimde illerin kılınış-görünüş özellikleri Tatar Türkçesi dilbilgisi kaynaklarında, Rus dilindeki vid terimiyle adlandırılan kavramla karşılaştırılarak yapısal yönden oluşturulma biçimleri ve işlevleri bakımından sözlüksel-dilbilgisel kategoride incelenen derece-usul kategorisi adı altında ele alınan yapılar üzerinden açıklanmaya çalışılmıştır. Tatar Türkçesi dilbilgisi kaynaklarına göre derece-usul kategorisini oluşturmanın ekleme yöntemi, analitik yöntem, tekrar yöntemi ve -(I)rg(A) biçimbirimli ile totın-, kéréş- ve mataş- illerinin birleşmesi olmak üzere dört yolu vardır. Ekleme yöntemi ile belirli ek biçimbirimler getirilmesi yoluyla kurulur. En yaygın kullanılan analitik yöntemle kendi anlamını tamamen ya da kısmen kaybedip yardımcı il rolünde gelip ana ille -A /-y ya da -(I)p zarf il biçimbirimi aracılığıyla birleşen ilin kullanılmasıyla birleşik iller oluşturulur. Bu yöntemlerle oluşturulan yapılar bağlam bağlantılı olarak ilin adlandırdığı hareketin başlama, yönelme, devamlılık, tekrarlanma, anilik, kısmen gerçekleşme ya da tamamlanma ve sonuç gibi gerçekleşme özelliğiyle ilgili çeşitli ilave anlamlar bildirirler. Fiilin adlandırdığı harekette temel olarak bir değişikliğe yol açmayıp onun gerçekleşme derecesi ve usulüyle ilgili birtakım nüanslar bildiren böyle yapılar, kurulumlarında sözlüksel ve dilbigisel unsurlar bulunduğundan sözlükseldilbilgisel kategori esasında değerlendirilir. Bu çalışma Tatar Türkçesi dilbilgisi kaynaklarında derece-usul kategorisi ve bu kategorinin Rusçadaki vid ile karşılaştırılmasıyla ilgili verilerin toplanması, bu veriler esasında derece-usul kategorisini oluşturma yöntemlerinin analiz edilmesi ve çeşitli yöntemlerle oluşturulan yapıların ortaya konan çeşitli işlevlerinin bağlam bağlantılı olarak örnek cümlelerle açıklanması yöntemleriyle oluşturulmuştur. Bu sayede Tatar Türkçesindeki derece-usul kategorisinin anlaşılmasına katkı sağlamak hedeenmiştir.