SERGEY RIBAKOV’UN DERLEMELERİ (1893-1897) VE RIBAKOV’UN DERLEME GÜZERGÂHINA GÖRE İDİL-URAL TÜRK AĞIZLARI
No Thumbnail Available
Date
2024
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Bu çalışmada S. G. Rıbakov’un 1895 yılında yayımlanan O poetiçeskom‘
tvorçestve Ural’skih‘ Musul’man‘ (tatar‘, başkir‘ i tipteriy) [Ural Müslümanlarının
(Tatarlar, Başkurtlar ve Tipterler) Şiirsel Yaratıcılığı Hakkında] adlı makalesinde ve 1897
yılında basılan Muzıka i pesni Ural’skih‘ Musulman‘ s‘ oçerkom‘ ih‘ bıta [Yaşamlarının
Ana Hatlarıyla Ural Müslümanlarının Müzikleri ve Şarkıları] adlı kitabında yer alan
Tatar, Başkurt, Tipter ve Nagaybak şarkıları sesbilgisel, biçim-sesbilgisel ve söz varlığı
bakımından art-süremli ve eş-süremli yöntemle incelenmiştir.
Çalışma Giriş ile birlikte 13 bölümden oluşmaktadır. Bölümlerin sonunda,
Rıbakov derlemelerindeki şarkılar notalarıyla birlikte sunulmuştur. Giriş bölümünde
tezin konusu, amacı ve yöntemi açıklanmıştır. İkinci bölümde 1875-1900 yılları arasında
İdil-Ural bölgesindeki siyasî ve idarî, ekonomik, etnodemografik yapı açıklanarak müzik
kültürü hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde İdil-Ural Türk lehçelerinden Tatar
Türkçesi ve Başkurt Türkçesinin Türk dili sınıflandırmalarındaki yeri belirlenerek söz
konusu lehçelerin ağızları ve Rıbakov’un derleme güzergâhının bu ağızlardan hangilerine
dâhil olduğu belirtilmiştir. Dördüncü bölümde S. G. Rıbakov’un hayatı ve eserleri
hakkında bilgiler verilmiş ve bu eserlerdeki şarkıların günümüzdeki varyantları
sunulmuştur. Beşinci bölümde Rıbakov derlemelerinin ses düzeni ve imlâ özellikleri
ortaya konmuştur. Altıncı bölümde Rıbakov derlemelerindeki Türk kökenli kök biçim
birimlerdeki ses olayları; yedinci bölümde alıntı sözcüklerdeki ses olayları art-süremli ve
eş-süremli yöntemle değerlendirilmiştir. Sekizinci bölümde, Rıbakov derlemelerindeki
biçim-sesbilgisel özellikler; dokuzuncu bölümde dilsel açıdan öne çıkan özellikler
belirtilmiştir. Onuncu bölümde Rıbakov derlemelerindeki söz varlığı sınıflandırılarak
sözcüklerin kullanım sıklığı ve varyantları tespit edilmiştir. On birinci bölümde, Rıbakov
derlemelerindeki metinlerin tıpkı basım, çeviri yazı metni ve Türkiye Türkçesine
aktarılmış metinler verilmiştir. On ikinci bölümde Rıbakov derlemelerindeki sözcüklerin
dizini eski Türkçe, Kıpçak Türkçesi, Harezm Türkçesi, 20. yüzyıl öncesi İdil-Ural
Türkçesi, Çağdaş Tatar Türkçesi ve ağızları ile Çağdaş Başkurt Türkçesi ve ağızları ile
karşılaştırmalı olarak sıralanmıştır. On üçüncü bölümde Rıbakov derlemelerinde öne
çıkan sesbilgisel, biçim-sesbilgisel ve söz varlığı özellikleri değerlendirilmiştir.
Description
Keywords
Sergey Gavriloviç Rıbakov, Rıbakov derlemeleri, Tatar Türkçesi ve ağızları, Başkurt Türkçesi ve ağızları, sesbilimsel değişim süreçleri, alıntı sözcükler, söz varlığı