Türkiye Türkçesi ve Halha Moğolcasında çatı
| dc.contributor.advisor | Özender, Sema Barutcu | |
| dc.contributor.author | Terbish, Baasanjav | |
| dc.contributor.department | Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları | tr_TR |
| dc.date.accessioned | 2022-06-09T07:09:43Z | |
| dc.date.available | 2022-06-09T07:09:43Z | |
| dc.date.issued | 2006 | |
| dc.description.abstract | The Voice in Turkey Turkish and Khalkha Mongolian,Doctorate Thesis, Advisor: Prof.Dr. F. Sema Barutcu ÖZÖNDER, XİX + 348 s.In this thesis called ?The Voice in Turkey Turkish and Halha Mongolian?,grammatical voice are investigated according to written materials of historical andmodern Turkish and Mongolian languages and characteristics of causative, passive,cooperative-reciprocal, reflexive and active voices are determined. This thesisconsists of the following sections: Introduction, Chapter 1. Causatives in Turkish andMongolian Languages, Chapter 2. Passives, Chapter 3. Reflexive Voice, Chapter 4.Cooperative-Reciprocal Voice, Chapter 5. Active Voice, Chapter 6. TheCombinations of Morphological Voice Markers.?Introduction? deals with the problems how ?voice? was interpreted inMongolian and Turkish grammarian schools of Middle and New periods. In thissection of the thesis, definitions of the following categories namely ?activity-passivity?, ?transitivity-intransitivity? and ?voice? are given and the ties that connectthem are determined. The place of ?animacy? within these categories is also fixed. Inthis way, the category of voice is researched in connection with the factors that givea shape to voice types and determine their meanings. These factors are as following:animacy of agent and patient, questionability of agent and possibility of showing it(e.g. agent) in the sentence.In the first chapter, the author investigates two kinds of causativeconstructions named ?ettirgenlik? and ?oldurganlık? and sets forth a new ideaconcerning the factor that shapes them. According him the factor that shapes these367causative constructions is not transitivity or intransitivity of verb stem, but its activeor passive property. In order to prove his idea, the author presents different examplescollected from historical and modern Turkish and Mongolian materials. In thischapter, the answers are given to questions concerning the influence of transitive-intransitive feature of verb stem upon causative verbs and the meaning ofmorphological causative voice markers (e.g. causative suffixes).In the next chapter, the problems concerning passivization are handled andthe passive constructions are described. It is suggested here that in these languagesthe factors that shape different types of passive constructions are directly connectedwith the questionability of agent and the possibility of showing it in the sentence.Cooperative-reciprocal voice and its markers are investigated in the ThirdChapter, while reflexive voice that was attested in Turkish in all the periods ishandled in the Forth Chapter. It is considered that Mongolian doesn?t have ?reflexivevoice?, as reflexivity in this language is not expressed by means of morphologicalmarkers, but in this language reflexivity is expressed analytically.In this thesis, both root verbs and verbs with voice suffixes that don?testablish voice relations are classified as ?verbs in active voice?. The last chapterinvestigates the combination of the voice suffixes in Turkish and Mongolianlanguages. | tr_TR |
| dc.description.ozet | Türkiye Türkçesi ve Halha Moğolcasında Çatı, DoktoraTezi, Danışman: Prof.Dr. F. Sema Barutcu ÖZÖNDER, XİX + 348 s.?Türkiye Türkçesi ve Halha Moğolcasında Çatı? adlı bu tez Giriş, 1. Bölüm: Türk veMoğol Dillerinde Ettirgenlik ve Oldurganlık, 2. Bölüm: Edilgenlik, 3. Bölüm:Dönüşlü Çatı, 4. Bölüm: İşteş Çatı, 5. Bölüm: Etken Çatı, 6. Bölüm: Türkiye Türkçesive Halha Moğolcasında Biçimsel Çatı İşaretleyicilerinin Üst Üste Gelmesibölümlerinden oluşmaktadır. Bu çalışmada tarihsel ve modern Türk ve Moğoldillerinden toplanan çatı ile ilgili cümleler irdelenerek ettirgen, edilgen, dönüşlü,işteş ve etken çatıların özelliği tespit edilmeye çalışılmıştır.Tezin ?Giriş? bölümünde Türk ve Moğol gramerciliğinde ?çatı? kavramınabakış, Orta ve Yeni dönemleri de kapsayacak biçiminde değerlendirmiş, tezin?çatı?ya bakışı ifade edilmiştir. Aynı bölümde fiilin aktiflik-pasiflik kategorisi,geçişlilik-geçişsizlik kategorisi ve çatı kategorisinin tanımı verildikten sonra bukategorilerin aralarındaki bağlantı tespit edilmeye çalışılmıştır. Eylemin kontroledilip edilememe meselesi ile doğrudan ilintili canlılık-cansızlık kavramının da bukategorilerdeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda, Türk ve Moğoldillerindeki çatı kategorisi, çatı işaretleyicisinin getirildiği fiilin aktiflik-pasifliközelliği, geçişlilik-geçişsizlik özelliği, işi yapan veya işten etkilenenin canlı olupolmaması, failin sorgulanıp sorgulanmaması, sorgulanan failin cümledebelirtilmesinin mümkün olup olmaması gibi çatı türlerini ve onların anlamlarınıbiçimlendiren etkenlerle beraber ele alınıp araştırılmıştır.365Yazar, ettirgenlik ve oldurganlık meselelerini ele aldığı Birinci Bölümde sözkonusu dillerde ettirgen ve oldurgan fiilleri biçimlendiren gücün, ettirgenlikişaretleyicisinin getirildiği fiilin geçişlilik-geçişsizliği değil de, aktiflik-pasifliközelliği olduğunu ileri sürmektedir. Bu görüşün ispatı için tarihsel ve moderndillerden örnekler verilmiş, ettirgen ve oldurgan yapıların özellikleri tespit edilmiştir.Bu bölümde biçimsel ettirgenlik işaretleyicisinin (= ettirgenlik eki) getirildiği fiilingeçişlilik-geçişsizlik özelliğinin ettirgen veya oldurgan yapı üzerindeki etkisi nedir?biçimsel ettirgenlik işaretleyicilerinin karşıladığı anlamlar nelerdir? soruları dacevaplandırılmaya çalışılmıştır.Edilgen çatının araştırıldığı sonraki bölümde Türk ve Moğol dillerindekiedilgenleş(tir)me sürecinin amacı ve özelliği ile ilgili meseleler ele alınarak sözkonusu dillerdeki edilgen yapılar tasvir edilmiştir. Edilgenlik türlerini / yapılarınıbiçimlendiren etkenlerin cümlede failin sorgulanıp sorgulanmaması ve failin cümledebelirtilip belirtilmemesiyle doğrudan ilintili olduğuna dair görüş ileri sürülmüştür.Tezin Üçüncü Bölümünde Türk ve Moğol dillerindeki işteş çatı, işteşlikeklerinin işlevleri, Dördüncü Bölümünde ise Türkçenin tanıklanabilen bütündönemlerinde işlek kullanılmış dönüşlü çatı ve dönüşlülük eklerinin işlevi üzerindedurulmuştur. Moğolcada dönüşlülük, biçimsel işaretleyicilerle sağlanmadığı için çatıolarak kabul edilmemektedir.Bu çalışmada, herhangi bir çatı ekini almamış yalın fiiller ile çatı ekini aldığıhâlde ekin öngördüğü çatı ilişkisini sunmayan fiiller de etken çatıdadeğerlendirilmiştir. Tezin son bölümünde modern Türk ve Moğol dillerinde çatıeklerinin üst üste gelmesi meselesi üzerinde durulmuştur. | tr_TR |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/20.500.12575/81368 | |
| dc.language.iso | tr | tr_TR |
| dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
| dc.subject | Dilbilimi | tr_TR |
| dc.title | Türkiye Türkçesi ve Halha Moğolcasında çatı | tr_TR |
| dc.title.alternative | Voice in Turkey Turkish and Khalkha Mongolian | tr_TR |
| dc.type | doctoralThesis | tr_TR |