Aksaray Güzelyurt manastır ve kilise binaları
| dc.contributor.advisor | Tunçel, Mehmet | |
| dc.contributor.author | Sunay, Serkan | |
| dc.date.accessioned | 2019-02-08T05:26:17Z | |
| dc.date.available | 2008 | |
| dc.date.available | 2019-02-08T05:26:17Z | |
| dc.description.abstract | Çalısmamız Aksaray'ın Güzelyurt ilçesindeki manastır ve kilisebinalarını kapsamaktadır. Güzelyurt tarihi bir yerlesim merkezi olup,Kapadokya bölgesinin güneybatısı, Hasan Dağı'nın kuzeydoğusundakalmaktadır. İlkçağ'da Karbala, Ortaçağ'da Gelveri adıyla anılan kent,Ortodoks inancının temellerini atmıs ve azizlik mertebesine erismisHagios Gregorios Thelogos'u yetistirmistir.Arastırmamızın amacı, Güzelyurt'taki manastır ve kilisebinalarının tarih içindeki ve günümüzdeki konumunu, mimari vesüsleme özelliklerini arastırıp detaylarıyla tanıtmak, bu sayede baslıcaözelliklerini ortaya koyarak Bizans sanatı ve mimarlık tarihi bakımındandeğerlendirmektir.Çalısma kapsamındaki eserler, kronolojik açıdan IV. yüzyılın sonçeyreğinden XIX. yüzyılın sonlarına dek uzanan genis bir zamandiliminde insa edilmistir. Hagios Gregorios Theologos Kilisesi IV.yüzyılda muhtemelen bir basilikayken Orta Bizans Dönemi'ndequincunx semasında yeniden yapılmıstır. Hagios Anargyros Kilisesi XI.yüzyıl, Analipheos Manastırı ile Ev Sapeli XIX. yüzyıl sonuna aittir.Tanzimat'ın ilânı, ?slahat Fermanı ve Arazi Kanunu ile gayrimüslimleriçin dinî insâat kısıtlamalarının yok olması sonucu, Osmanlıcoğrafyasının çesitli bölgelerinde de dikkat çektiği üzere Güzelyurt'takiHıristiyan binalarında da birtakım imâr, insa ve onarım faaliyetleriningerçeklesmistir. Bu dönemde Hagios Gregorios Theologos Kilisesi'ninaslî karakterinden uzaklastığı, Analipheos Manastırı Kilisesi'ninyenilendiği ve Hagios Anargyros Kilisesi'ne freskolar yapıldığı tespitedilmektedir.Manastırların yerlesim düzenine bakıldığında birbirinden farklıözelliklerle karsılasılmakta ve gözden uzak vadi yamaçlarına veya sarptepelere insâ edildikleri görülmektedir.Kiliseler, tipolojik açıdan tek nefli veya kapalı haç semasındakilerseklinde sınıflandırılabilir. Bunların plan, dıs kütle, iç görünüs vemalzeme bakımından, dönemlerinin karakteristiklerini yansıttığı, aynızamanda bazı yerel özellikler de ihtiva ettikleri görülmektedir.Özellikle, apsis ve kemer formlarındaki ortak özellikler vemalzemede bütünüyle tas kullanımı yanında kayalıklardanfaydalanılması yöreye has vasıflardır.Örtü sistemi bakımından binaların hemen hepsinde müsterekhususiyetler mevcuttur. Kubbeye geçisler pandantiflerle sağlanmıs;ayrıca çapraz tonoz ve mahalli özellik tasıyan takviye kemerli besiktonozlu örtüler yapılmıstır.Malzeme, az miktarda moloz, çoğunlukla düzgün kesme taslardır.Tas malzemeden plakalarla veya kiremitlerle örtü sistemininkaplanması da Orta Anadolu'daki kiliselerde görülen geleneklerdenbiridir. Tuğla kullanımına yer verilmemistir. Bazen tas yüzeyler2boyanarak, dekoratif amaçla bu etkinin yaratılmak istendiğianlasılmaktadır.Süslemeler, tas, ahsap, metal malzemelerde ve duvar veya kubbefreskoları halindedir. Tas malzemedeki süslemeler, geometrik, figürlüve bitkiseldir. Figürlü kompozisyonların geometrik ve bitkisel motifleregöre daha fazla tercih edildiği görülmektedir. Bazı geometrikkompozisyonlarda Türk motiflerini çağrıstıran zikzak ve prizmatiküçgenlere yer verilmistir. Freskoların büyük bir kısmı günümüzegelememekle birlikte, mevcutların da XIX. yüzyıldan kaldığıanlasılmaktadır. Ahsap süslemeler ise ambon, ikonostasis, vaazkürsüsü gibi genellikle kilise esyalarında kullanılmıs barok tarzdabitkisel ağırlıklıdır. Metal isçiliği ise Hagios Gregorios TheologosKilisesi kapı kanatlarının büyük çoğunluğunda tespit edilen halka vemadeni süs ögeleri ile lama veya çubuk demirlerin meydana getirdiğigeometrik kompozisyonlara sahip dekoratif görünüsteki penceresebekeleri halindedir.Güzelyurt'ta her birinin mimari özelliklerini inceleyerek tanıtmayayöneldiğimiz kilise, kesis binası, misafirhane, ayazma, parekklesion,domus ecclesiae, sarnıç, depo, üzümlük, fırın islevlerine göre çesitliyapı türlerinin zengin bir doku meydana getirdiği tespit edilmektedir.Fakat bu dokuya ait bazı binaların bilinçsiz onarımlar veya tahribatlaharap vaziyette kaderine terk edildiği görülmektedir.Abstract The subject of this study is monastery and church buildings inthe Güzelyurt borough of Aksaray. Güzelyurt is located as a historicalsettlement which located in southwestern Cappadocia and northeast ofMount Hasan. The city which was knew as the name Karballa inAncient times and also called Gelveri in Medieval Age and brought upHagios Gregorios Theologos who reached to sainthood degree and healso set up Ortodox belief in Byzantine Empire.The aim of this study is examining circumstances of monasteriesand the church buildings of Güzelyurt from historical periods topresent day also make them known with their details by searchingarchitectural and ornamental characteristics on account of Byzantineart and architectural history.The searched buildings in our scope of thesis were buildedwithin a long time period which had began from last quarter of IVthcentury to the end of XIXth century. Hagios Gregorios TheologosChurch probably was a basilica in the end of the IVth century and itwas rebuilded in Middle Byzantine Period with quincunx scheme.Hagios Anargyros Church from XIth and Analipheos Monastery and EvChapel (domus ecclesiae) belongs to last quarter of XIXth century.During XIXth century a series of reforms undertaken in theOttoman Empire to modernize society along secular and bureaucraticlines like ?Tanzimat?, ??slahat?, brougt abolition for all restrictions ofreligional construction and also reparing existing churches for non-Muslims. It?s noticable that after this reforms there were someconstructional and repairing movements in Güzelyurt which was thesame in different geography of Ottoman Empire. In this periodAnalipheos Monastery Church partially rebuilded; made frescos forAnargyros Monastery Church and Hagios Gregorios Theologos Churchwas lost her actual plan characteristics.When we look at the layout of the monasteries it?s seen that theybuilded in valley hillside or step hills.Church buildings can be classified simple aisless and quinqunxtype. Its seen that these churches not only exhibit their own buildingperiod characteristics with their plan, facades and material but alsohave some local features.Particularly, common apsis forms, arches and using completelystone in material also taking advantages of rocks are features of theregion.There are also common features like using pendentives fordomes and making barrel-vaults which have close strengtheningarches.Material is a little rubble and mostly faceted stone. Buildingsroofs usually covered with stone-plates or stone-tiles and this is a2common feature of Middle-Anatolian Byzantine churches. There is notuse any brick but sometimes front face of a stone can be painted likeeffect of using brick for decorative appearances.Ornaments are made on stone, wooden, metal materials and alsothere are frescos on the naos walls, surface of domes. Compositionswith fıgures have geometrical, herbal and figurative. Figurativecompositions are used more than geometrical and herbal ornaments.Some geometrical compositions evocative of Turkish zig zag andprismatic triangels. Most of the frescos can not remain to present dayand existings are belogs to XIXth century. Wooden ornaments onambon and ikonostasis are generally have baroque characteristics.Metal ornaments are seen the doors and grates of Hagios GregoriosTheologos Church.We try to examine each one?s architectural and ornamentalcharacteristics of various building types which function is church,parekklesion, monk building, domus ecclesiae, hagiasmata, cistern,storage and bakehouse constitues a rich historical and architecturaltissue in Güzelyurt. However some buildings belongs to this tissuewere forsaken by reason of devastations or unconscious repaires. | |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/20.500.12575/37343 | |
| dc.language.iso | tr | TR_tr |
| dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | |
| dc.subject | SOSYAL BİLİMLER (GENEL), GENEL KONULAR | tr |
| dc.title | Aksaray Güzelyurt manastır ve kilise binaları | |
| dc.type | doctoralThesis |