Otistik özellik gösteren sağlıklı bireylerde mizah algısının ve EEG konnektivitesinin incelenmesi
No Thumbnail Available
Files
Date
2018
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Sağlık Bilimleri Enstitüsü
Abstract
Zihinselleştirme başkalarının iç dünyalarını, istek, niyet ve duygularını anlama becerisi olarak tanımlanabilir. Sağlıklılarda zihinselleştirmeyi ölçebilen testler kısıtlı sayıdadır. Mizah sosyal etkileşim için en esnek araçtır. Etkili bir şekilde iletişim kurabilmek için mizahı anlamak ve üretebilmek son derece önemlidir. Bu da mizahın zihinselleştirme becerisi değerlendirme araçlarına uygun bir aday olmasını sağlar. Zihinselleştirme bozukluklarının en çok görüldüğü bozukluklardan biri otizm spektrum bozukluklarıdır. Otizm spektrum bozukluklarına ait özellikler eşik altı düzeyde sağlıklı popülasyonda da görülmektedir ve otistik özellikler olarak adlandırılmaktadır. Yüksek bilişsel işlevler, nöronların ağlar halinde ortak çalışması ile ortaya çıkar. Zihinselleştirmenin nörofizyolojik mekanizmalarının incelenmesinde kullanılabilecek yöntemlerden biri Elektroensefalografi (EEG) koheransıdır. Koherans belirli bir frekans bandında beyin bölgelerinde açığa çıkan sinyallerin bağlılığı ve ilişkisi hakkında bilgi verir. Yüksek koherans nöron populasyonlarının birlikte aktivitesinin göstergesidir. Bu tezin amacı zihinselleştirmenin sağlıklılarda ölçülmesini sağlayan bir test geliştirmek ve ardından bu test ile beyin bağlantısallığının ilişkisinin EEG koherans yöntemi ile incelenmesidir. Tezin ikinci bir amacı da otistik özellikler ile zihinselleştirme ve EEG koheransının ilişkisinin incelenmesidir. Bu amaçla Zihinselleştirme İçeren (ZH) ve zihinselleştirme içermeyen (N-ZH) toplam 35 karikatürden oluşan Zihinselleştirme-Mizah Testi (ZH-MT) geliştirilmiştir. Karikatürler toplam 44 kişinin katıldığı pilot çalışmaların ardından seçilmiştir ve uzmanlar tarafından (n = 9) kategorilere ayrılmıştır. Testin yapısı doğrulayıcı faktör analizi ile geçerlenmiştir (n = 135). ZH-MT'nin uyum indeksleri kabul edilebilir ile mükemmel değerler arasında değişmektedir: GFI=0,973; AGFI=0,970; NFI=0,968; RFI=0,966 ve SRMR=0,0665. Her iki kategoride iç tutarlılığa sahiptir (rα1=0.842 rα2=0.940). Testin dış geçerliği otistik özellikler ile ilişkisi üzerinden değerlendirilmiştir. Katılımcıların bir kısmı (n = 103) otizm spektrum anketini çözmüşlerdir. Grubun ortalamasının +0,5 standart sapma üstünde olanlar yüksek otistik özellikli olarak gruplandırılmıştır ve ZH kategorisi anlam puanları yüksek otistik özellikliler için anlamlı olarak düşük bulunmuştur (p = 0,034). Çalışmanın ikinci aşamasında gözleri kapalı ve gözleri açık dinlenim kaydı olan, otistik özellik puanları bulunan kişiler, ZH-MT'yi çözmek üzere davet edilmiştir. Çalışmaya katılan kişilerin dinlenim durumu koherans değerleri ile otistik özelliklerin (n = 65) ve ZH-MT'nin (n = 45) ilişkisi incelenmiştir. Bağlantılar; kısa mesafe, uzun mesafe, hemisferler arası, hemisferler içi, sağ ve sol temporoparietal, sağ ve sol frontoparietal olarak gruplanmıştır ve beş bantta (delta, teta, alfa, beta, gama) koherans değerlerinin ortalamaları ile güç değerleri hesaplanmıştır. Güç değerlerinin ve ortalama koherans değerlerinin otistik özellikler ve ZH-MT anlam puanları ile ilişkisi çoklu doğrusal regresyon analizi ile incelenmiştir. ZH kategorisi anlam puanları için gözleri açık dinlenim durumu delta bandı sağ temporoparietal bölge ve gözleri kapalı dinlenim durumu delta bandı kısa mesafe bağlantılarda anlamlı regresyon değerleri elde edilmiştir F(2,34) = 9,711, p < 0,001), düzeltilmiş R2 = 0,326. Otistik özellikler puanı ile en ilişkili EEG parametresinin gözleri kapalı dinlenim durumunda alfa bandına ait sağ temporoparietal bölge bağlantıları olduğu bulunmuştur (F=8,943, p = 0,004) düzeltilmiş R2 = 0,115. Bu EEG parametresi en fazla dikkati kaydırabilme alt puanını kestirebilmektedir (F = 6,803, p = 0,011) düzeltilmiş R2 = 0,084. Bunu iletişim alt puanı takip etmektedir (F = 4,820, p = 0,032) düzeltilmiş R2 = 0,057. Tüm koherans değerlerinde artış bozulmuş zihinselleştirme yeteneği ya da artmış otistik özellikler ile ilişkilidir. Sağ temporoparietal bileşke yeni beliren enformasyon karşısında göreve bağlı bağlam beklentilerinin ve içsel modellerinin güncellenmesinde görev almaktadır. Delta bandı dikkat ve çevredeki motivasyonel olarak dikkati çeken uyaranların tespit edilmesi ile ilişkili bilişsel süreçlerde, alfa bandı ise dış uyaranın tespiti ve algısının değişiminde görevli olarak kabul edilmektedir. Kısa mesafe bağlantılarda artma otizm spektrum bozukluklarında görülen anatomik düzeyde bağlantı artışı ile ilişkili olabilir. Sonuç olarak artmış bağlantının dikkat ile ilişkili süreçlerde bozulmalara ve buna bağlı olarak zihinselleştirme becerisinde yetersizlikler ve otistik özelliklerde artışa sebep olduğu öne sürülebilir. Anahtar Sözcükler: Koherans, Otistik Özellikler, Test Geliştirme, Zihinselleştirme
Description
Keywords
Algı, Mizah, Otizm