Türkçe-Rusça iki dilli sözlüklerin sözlükbilimsel yapısı
No Thumbnail Available
Files
Date
2022
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Abstract
Tarih boyunca gerek Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya arasındaki kültürel, ekonomik, siyasal ilişkiler gerekse bu iki devlet arasındaki savaşlar neticesinde her iki tarafta da hem genel amaçlı dil için hem de özel amaçlı dil için Türkçe-Rusça ya da Rusça-Türkçe sözlükler kaleme alınmıştır. Özellikle SSCB döneminde gelişerek büyük bir birikim oluşturan Türk dilleri-Rusça Sözlük denemeleri iki dil ailesi arasında iki dilli sözlükbilime dair çok önemli veri ve bulgu sağlamaktadır. Bu tezde genel olarak SSCB döneminde Türk dilleri-Rusça iki dilli sözlükler, özelde ise Türkçe-Rusça iki dilli sözlük denemeleri veri olarak kullanılmış ve Türkçe-Rusça iki dilli sözlükbilime dair kuramsal bilgi üretilmiştir. Bu yöntem dâhilinde tezin Giriş bölümü, tezin adı, amacı, önemi, konusu, araştırma soruları, kuramsal çerçeve, tezin oluşturulmasında temel alınan kuramsal kaynaklar, tezin veri tabanı ve yöntemi ile tezin bölümlerinden oluşmaktadır. İkinci bölümde sözlükbilimin, dilbilimin bir alt alanı olarak ne zaman ortaya çıktığı, sözlükbilimin bir bilim dalı mı yoksa bir sanat, yani sözlük yapımı işi mi olduğu konusundaki tartışmalar özetlenerek yorumlanmıştır. Pratik ve teorik sözlükbilimin sınırları ve birbiriyle olan ilişkisi ortaya konulmuş, pratik sözlükbilimin teorik sözlükbiliminden daha önce ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Bu bölümde sözlükbilimin dilbilim, sözcükbilim, dilbilgisi, çeviri pratiği vb. bilim dallarıyla olan ilişkisi incelenmiş, hangi açılardan birbiriyle kesiştiği örneklendirilmiştir. Ayrıca ünlü sözlükbilimciler tarafından yapılan sözlük tipolojilerine dair araştırmalar yapılmış ve incelenen Türkçe-Rusça iki dilli sözlüklerin hangi tipolojiye daha yakın olduğuna dair tespitler ortaya konulmuştur. Üçüncü bölümde iki dilli sözlükbilimin bilimsel konularının neler olduğu tespit edilmiş ve kuramsal bilgiler sunulmuştur. Bu bölümde kaynak dilde metin çözme ya da metin oluşturmaya bağlı olarak iki dilli sözlük türlerinin neler olduğu ortaya konulmuştur. Dördüncü bölümde bugüne kadar Rusya Federasyonu'nda, SSCB'de ve Türkiye'de yayımlanan Türk dilleri-Rusça ve Türkçe-Rusça sözlüklerin tarihçesi meydana çıkarılmıştır. Beşinci bölümde bu çalışma içerisinde ele alınan Türkçe-Rusça iki dilli sözlükler, yapısal seviyeleri yani megayapı, makroyapı ve mikroyapı açısından incelenmiştir. Konular, Türkçe-Rusça iki dilli sözlük örneklerinde tarama yapılarak örneklerle ayrıntılı bir biçimde işlenmiştir. Bu tez sonucunda Türkçe-Rusça iki dilli sözlük oluşturma ilkelerine dair pek çok kuramsal çıkarımlarda bulunulmuş ve bu alanda örnek sözlük denemesi yapacak olanlara kuramsal bilgi ışığında önerilerde bulunulmuştur.
Description
Keywords
Türkçe-Rusça, sözlükbilimsel yapı