Özbekçe ve Rusça bağlamında anlamsal ve algısal ulamlar: Özbekistan örneği
No Thumbnail Available
Files
Date
2018
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Abstract
Bu araştırmanın amacı, öntür kuramı çerçevesinde, farklı anadillerden gelerek, farklı dillerde eğitim gören deneklerin anlamsal ulamlarının belli öntürler etrafında konumlanıp konumlanmadığını, ulam içi öğelerden elde ettiğimiz verilerle tartışmaktır. Günlük dildeki öntürlerin saptanması, dil ve kültür farklılıklarının ya da benzerliklerinin bu öntürlere etkisinin betimlenmesi, aynı coğrafyadaki bu farklılığın ya da benzerliğin öntürlere olan etkisini gözlemlemek adına, 'farklı diller konuşan bireyler ulamları algılarken evrensel bir çizgide mi bulunmaktadırlar' sorusunu, Özbek coğrafyasında irdelemektir. Buradan hareketle veri tabanları oluşturulmuş, kavramlar ele alınmış, öntür temelli, kuram temelli, bölünemez temelli yaklaşımlar eğer tespit edilmişse irdelenmiştir. Katılımcılara uygulanan sormacayla nicel ve nitel verilere dayanan bir çalışma yapılmış, kavramların öntürleri, varsa özellikleri araştırılmıştır. Verilerin sağlandığı araştırma grubunu, dört farklı yaş değişkeni olarak kabul ettiğimiz kreş (kreş ve ilköğretim), ortaöğretim, üniversite öğrencileri ile yetişkinler oluşturmaktadır. Veri toplama aşamasında meyve, sebze, kuş, taşıt, iyi, kötü, spor, müzik aleti, hastalık, içecek ve yazar olmak üzere on bir ulam temel alınmıştır. Toplanan verilerle 3151 öğelik ilk veri tabanı oluşturulmuştur. Elde edilen verilerin çözümlenmesi için içerik çözümlemesi ve betimsel çözümleme yapılmıştır. Araştırmada ortaya çıkan bulgular, kavramlaştırmada tipikliğin ve aile benzerliği ilişkisinin önemli rol oynadığıdır. Kavramlara özgü özelliklerin ifadesinde ve kavramların dilsel kullanımında sahneleştirmeye dayalı ilişkilerin öne çıktığı görülmüştür. Diğer gruplardan ayrı sayılabilecek kreş grubu katılımcılarının, ilişkilendirmelerle örüntülenen bir kavramlaştırma yapılarının olduğunu söylemek mümkündür. Tüm gruplardan ve değişkelerden elde edilen sonuçlarda öntür etkilerinin olduğu ortaya çıkmıştır. Bazı tanımların sahneleştirmeye dayandığını, bazılarının özel durumlar ifade ettiğini, bazılarının ise sosyal, kültürel, geleneksel bilginin her türünün kavramlara eklemlediği görülmüştür denilebilir. Bu bakımdan betimleyici bilgi türleri kavramlarla birleştirilmiştir. Kavramın tamamlayıcısı olduğu düşünülebilecek bu bilgilerin, kavramı var edenler olduğunu söylemek bu noktada olanaklı değildir. Anahtar Kelimeler: Öntür, ulam, Özbekistan, Özbekçe, Rusça, kavram, sahneleştirme, aile benzerliği, kültürel bilgi.
Description
Keywords
Öntür, Özbekistan, Özbekçe