Browsing by Author "Koca, Suat"
Now showing 1 - 8 of 8
Results Per Page
Sort Options
Item Abdullâh b. Vehb'in (Ö. 197/813) Kitâbu'l-Ḳader'i – Şekil, içerik ve tarihsel bağlam –(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2023) Karakütük, Esma; Koca, Suat; Otherİslam düşüncesinde hicrî II. asırdaki dinî-itikadî tartışmalar kapsamında kader konusu büyük yankı uyandırmıştır. Bu mesele etrafında farklı kelamî argümanlar meydana getirilmiştir. Kelam, makâlat, felsefe alanlarında da rağbet gören kader ve insan fiillerinde özgürlük meselesi, hadis edebiyatında da yerini almıştır. Bu alanda kader rivayetleri, bir polemik literatürü olarak belirmiş ve ashâb'ul-hadisin itikadî ve fikrî sınırları içerisinde iman esasları arasında mutlaka savunulması gereken bir unsur haline gelmiştir. Sözü edilen polemik literatürünün içerisinde konumlandırılabilecek ʿAbdullâh b. Vehb'in Kitâbu'l-Ḳader 'i, hicrî II. asırda ehl-i hadisin kader konusundaki siyasî ve itikadî imajını aktarmasından ve kader hakkında ulaşılan en erken materyallerden sayılmasından dolayı mevsuk bir tarihî doküman değerini haizdir. Bu tezde, İslam düşüncesinde kader tartışmalarının ortaya çıkışındaki ilmî ve tarihsel bağlam araştırıldıktan sonra, Kitâbu'l-Ḳader'de bulunan rivayetler, ʿAbdullâh b. Vehb'in hayatı, ilmî bağlantıları, bulunduğu coğrafya ve yaşadığı siyasî zemin dikkate alınarak, hadis ilminin teknikleri çerçevesinde şekil ve muhteva olarak incelenmiştir.Item Ahlak hadisleri ve değerlendirme esasları(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016) Koca, Suat; Görmez, Mehmet; OtherBu araştırma ahlak ve edeb kelimelerinin geçtiği rivayetler bağlamında hadis ve ahlak ilişkisi üzerine düşünmek için bir çerçeve oluşturmaya odaklanmaktadır. Araştırma, bu çerçevenin 'kavram', 'literatür' ve 'tasavvur' açısından oluşturulmasının uygun olacağını varsaymaktadır. Buna bağlı olarak üç temel soruyu hareket noktası olarak belirlemektedir: (1) Ahlak, 'kavramsal ve kuramsal olarak' hadis rivayetlerinde ne anlama gelmektedir? (2) Ahlak, 'hadis literatüründe' ne oranda ve ne şekilde yer almaktadır? (3) Ahlak, bir 'tasavvur' ve 'düşünce' olarak hadis rivayetlerinde nasıl anlaşılmakta ve algılanmaktadır? Bu üç soru, aynı zamanda, tezin üç bölümünün içeriğine işaret etmektedir. Tezimizin ilk bölümü ahlaka ilişkin kavramsal ve kuramsal bir çerçeve sunmaktadır. Kavramsal çerçeve ḫuluḳ/aḫlaḳ sözcüğünün klasik sözlüklerde ve temel dinî metinlerde nasıl kavrandığına odaklanmaktadır. Kuramsal çerçeve ise ahlak-hadis ilişkisine dair genel, eleştirel ve yöntemsel bir giriş denemesi niteliğindedir. Araştırmanın ikinci bölümünde ahlakın hadis literatüründeki kullanım alanı ele alınmakta ve ilk üç asra ait konulu hadis edebiyatındaki ahlakla ilgili kitāb ve bāblar ile müstakil eserler tahlil edilmektedir. Üçüncü bölüm, ahlak ve edeb kelimeleri çerçevesinde ahlak olgusunun hadis rivayetlerinde nasıl kavrandığını ve algılandığını konu edinmektedir. Bu bölümde tarihsel ve semantik bir süreklilik düşüncesiyle ilk olarak cahiliyye ahlakı ele alınmaktadır. Bölümde ele alınan konular, hadis-ahlak ilişkisinin kavramsal yönüne dair bir başlangıç noktasını temsil etmekte ve konuya dair problemlerin mahiyetini ve çeşitliliğini örneklemektedir. Anahtar Kelimeler: Hadis, Ahlak, Edeb, Ahlak Hadisleri, Hadis LiteratürüItem Hadis, Mesḫ (Metamorfoz) ve Kültürel Bağlam: Farelerin Dönüşüme Uğramış Yahudiler Olabileceğine Dair Bir Ṣaḥīḥayn Rivayetinin Tahlili(Ankara Üniversitesi, 2018-11-30) Koca, Suat; İlahiyat FakültesiBu makale dinî metinlerin değerlendirilmesinde kültürel bağlamın dikkate alınmasına yönelik çalışmalara bir katkı niteliğindedir. Çalışmada kadim zamanlarda Yahudi bir topluluğun başkalaşım geçirerek fareye dönüştüğünü anlatan bir rivayet ele alınmakta ve hem klasik hadis literatürü zaviyesinden, hem de erken dönemin kültürel/çevresel kodları açısından değerlendirilmektedir. Bu bağlamda evrensel bir inanış ve tasavvur biçimi olarak metamorfoz olgusunun İslam düşüncesindeki yerine dikkat çekilmekte ve ilgili rivayeti çevreleyen kültürel atmosfer tasvir edilmektedir. Ayrıca ilginç ve yadırgatıcı bir içeriği olan rivayete yönelik eleştiri ve yorumlara temas edilmektedir. Sonuç olarak konuyla ilgili lehte ve aleyhteki yaklaşım ve söylemler, hadis literatürüyle bir diyalog sorunu yaşandığını düşündürmektedir. Makale bundan hareketle hadise ve hadis edebiyatına yönelik bakış açısının gözden geçirilmesini önermekte, özellikle Hz. Peygamber’in risalet görevi kapsamında olmayan ve sosyo-kültürel inanış ve kabulleri yansıtan rivayetlerin daha geniş ve bütüncül bir perspektifle ve insanlığın kadim tarihinin özgün bir parçası olarak okunmasını teklif etmektedir.Item İbn Melek’in Mebāriḳu’l-Ezhār Şerḥu Meşāriḳi’l-Envār’ındaki şerh yöntemi ve eserin hadis şerh literatüründeki yeri(Ankara : Ankara Üniversitesi : İlahiyat Fakültesi, 2012) Koca, Suat; İlahiyat FakültesiBu çalışma, Anadolu Beyliklerinden Aydınoğulları döneminde yetişmiş çok yönlü bir bilgin olan İbn Melek‘in (ö.821/1418‘den sonra) Mebāriḳu’l-Ezhār adlı hadis şerhini konu almaktadır. Bu şerh eṣ-ṢaŞānī‘ye (ö.650/1252) ait Meşāriḳu’l-Envār adlı derleme hadis eseri üzerine kaleme alınmıştır. Her iki eser de Osmanlı medreselerinde ve bilhassa dâru‘l-hadislerde asırlarca ders kitabı olarak okutulmuştur. Makalede eserin yapısal özellikleri ve şerh metodu tahlil edilmiş ve hadis şerh edebiyatındaki yeri tartışılmıştır. Buna göre Mebāriḳu’l-Ezhār, esas aldığı metindeki rivayetlerin anlaşılması için sarf, nahiv, lügat, hadis, fıkıh, usul-i fıkıh, kelam ve tefsir gibi ilimler çerçevesinde kısa ve özlü bilgiler içeren, pedagojik değeri yüksek, işlevsel ve kısmen özgün bir eserdir. Ancak muhtevası, sistematiği, yazılış amacı ve hedef kitlesi göz önüne alındığında, en-Nevevī (ö.676/1277) ile birlikte ilk olgun örneğini verdiği kabul edilen klasik hadis şerhleri içinde değerlendirilmemelidirItem Kur'ân hatmi ile ilgili rivâyetlerin değerlendirilmesi(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020) Karakaya, Koray; Koca, Suat; İlahiyat FakültesiBu araştırma, Kur'ân hatmiyle ilgili rivâyetlere odaklanmakta ve hatimle ilgili düşünce ve uygulamaları tasvir ve tahlil etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmamızın birinci bölümü kavramsal, tarihsel ve yazınsal çerçeveden oluşmaktadır. Bu bölümde hatim, arza-muâraza, mukâbele, tahzîb, cem', haml ve cüz' kavramları incelenmekte, Kur'ân'ın nüzûlü sırasında âyetlerin ezberlenmesi ve Kur'ân hatmi konusunda sahâbîlerin tutumları ele alınmaktadır. Burada ayrıca konulu hadis kaynaklarındaki kitâblar/bölümler ve bâblar ile bu başlıklar altında nakledilen rivâyetler incelenmiştir. İkinci bölümde Kur'ân hatmiyle ilgili rivâyetlerin içeriği tahlil edilmiştir. Bu bağlamda hatim yapmaya teşvik, hatim süresi, hatmin faziletli olduğu değerlendirilen zaman dilimleri, hatim gününün tayin edilmesi ve bunun için toplanılması, hatimden sonra dua edilmesi, terâvîh ve vitir namazında hatim duası yapılması, mushafa bakarak veya ezberden hatim yapılmasının fazileti, hatimle ilgili mevzû rivâyetler ve hatme eşdeğer sayılan bazı sûreler değerlendirilmektedir. Araştırmanın üçüncü bölümünde ise erken dönemde hatimle ilgili uygulamaların rivâyetlere yansımalarına yer verilmekte, bu çerçevede Hz. Peygamber, sahâbîler ve sonraki neslin Kur'ân hatmine yönelik tutumları, ayrıca erken dönem muhaddislerinin ve mezhep imâmlarının Kur'ân hatmine yönelik yaklaşımları ele alınmaktadır. Bu bölümde son olarak Türkiye'de ve bazı İslam ülkelerinde hatimle ilgili uygulamalara değinilmektedir. Anahtar kelimeler: Hadis, Rivâyet, Hatim, Arza, Mu'âraza, Mukâbele, Tahzîb, Hizb, Cem', Haml, Cüz' In this research, the attribution and quantity of the concept of the khatm Qurʾān (recitation of the all Qur'an) in the early period, and the reflections of the related practices to narrations are discussed and a general vision on khatm is presented. The first chapter consists of the conceptual, historical and literary framework. In this chapter, concepts such as khatm, 'arḍa and mu'āraḍa, muqābala, tahzīb, cem' (compilation) - haml (undertaking) of Qurʾān and Cüz (Chapter), the attitudes of the companions towards the memorization and khatm of the verses during the sending down of the Qurʾān are discussed. In addition, the books in the sources of themed hadiths and the reports narrated in the chapters and bâbs are examined in detail. In the second chapter, the issues in the narrations about the Qurʾān such as the duration of khatm and encouragement to it, time slots that are considered to be virtuous to khatm, the appointment of khatm day and gathering for it, the supplication after khatm, the khatm pray in tarawih and witr prayer, the virtues of reading khatm from Qurʾān or by memorizing, the fabricated reports about the khatm and the virtues of some verses that are considered equivalent, are evaluated. Finally, in the third chapter, the reflections of the practices related to khatm in the early period are narrated. In this context, the attitudes of the Prophet, his companions and the next generation in the early period and after it towards the khatm al-Qurʾān, including the approaches of certain hadith Imams and İslamic sect Imams towards khatm al-Qurʾān, and the practices related to khatm in Turkey and some other Islamic countries are mentioned. Keywords: Keywords: Hadith, Report, Khatm, 'Arza, Mu'āraḍa, Muqābala, Taḥzīb, Ḥizb, Cem', Haml ve Cüz'(Chapter)