Birinci Dünya Savaşı’na Kadar Osmanlı Devleti’nde Demiryolu Politikaları ve İnşaatları
No Thumbnail Available
Date
2020
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Sanayi Devrimi’nden sonra hız kazanmış olan sömürgecilik
faaliyetleri, sömürgeleri ve sömürgelere giden yolları kontrol etmek
isteyen emperyalist devletlerin ulaşım teknolojilerinde de mesafe
almalarını sağlamıştır. Ulaşım araçları arasında önem kazanmış ve bu
önemini günümüze kadar taşımış olan demiryolculuğu, ilk kez
İngiltere’de başlamış ve kısa zaman içerisinde özellikle dünyanın stratejik
bölgelerinde yaygınlaşmıştır. 19. yüzyılda eski gücünü ve kudretini
kaybetmiş olan Osmanlı İmparatorluğu, emperyalist politikaların hedefi
haline gelmiş ve siyasî, askerî, iktisadî alanlarda kendisine yönelik
tehditlerle uğraşmak zorunda kalmıştır. Batı’da meydana gelen bilim ve
teknik alanlarında ilerlemelerden geri kalmamak yanında siyasî ve iktisadî
bütünlüğünü korumak isteyen Osmanlı İmparatorluğu, İngiltere’de
başlayan bu yeni ulaşım sistemini yakından takip etmiştir. 1829 yılında ilk
demiryolculuğunun yapılmasından hemen bir yıl sonra 1830 yılında,
Osmanlı topraklarında ilk demiryolu yapma fikrinin imparatorluğun
yönetim kademesinde doğmuş olması bu bakımdan son derece
önemlidir. Ancak Osmanlı İmparatorluğu’nun gerek teknik gerek
ekonomik alanlarda yetersizliği, demiryollarının hayata geçirilmesi fikrinin
Avrupalılara bağımlı olmadan gerçekleşmesine engel olmuştur. Bu
yüzden, imparatorluk topraklarında demiryolu hatları inşa edilmesi için
Batılı şirketlere başvurulmasına gerek duyulmuştur. Bu amaçla da Batılı
şirketlere ve dolayısıyla da Avrupalı devletlere yeni imtiyazlar verilmek
zorunda kalınmıştır. Böylece Avrupalı devletler de Osmanlı
İmparatorluğu topraklarında yapılması planlanan demiryolları hatlarını
emperyalist politikaları çerçevesinde değerlendirmişlerdir. Osmanlı
bürokrasisi tarafından farkında olunan mahsurlarına rağmen demiryolu
projeleri hızla hayata geçirilmiş ancak kısa zaman içerisinde demiryollar konusunun bir yönüyle bağımsızlık sorunu halini aldığı da görülmüştür.
Bunun giderilmesi için demiryollarının bir an önce millîleştirilmesi gereği
doğmuş olsa da imparatorluk zamanında elde edilmeyen başarı
Cumhuriyet Türkiye’sine intikal etmiştir.
Bu çalışmada Osmanlı İmparatorluğu topraklarında 1836 yılından
Birinci Dünya Savaşı’na kadar planlanmış olan ve projeler kapsamında
hayata geçirilmiş demiryolları, ayrıntılı olarak incelenmiş ve demiryolları
meselesi Avrupalıların emperyalist politikaları ekseninde
değerlendirilmiştir. Bu yönüyle çalışmanın, Türk Demiryolları Tarihine
katkı sağlayacağı düşünülmektedir
Description
Keywords
Demiryolları, Emperyalizm, demiryolu politikası, Hicaz Demiryolu