Diyarbakır İli Sur İlçesi Ali Paşa Ve Lalebey Mahalleleri Kamulaştırma Uygulamalarının Değerlendirilmesi
No Thumbnail Available
Date
2020
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara : Ankara Üniversitesi : Fen Bilimleri Enstitüsü : Gayrimenkul Geliştirme Ve Yönetimi Anabilim Dalı
Abstract
Kamulaştırma, Türkiye’de merkezi ve yerel yönetimlerce etkin bir kamusal tercih olarak değerlendirilmekte ve taşınmaz edinim yöntemi olarak kullanılmaktadır. Bu da gerek yöntemin uygulanma sürecinden gerekse taşınmaza takdir edilen değer ve kullanılan yöntemden kaynaklanan, yargısal boyuta taşınan ve kamu hizmetlerinin aksamına neden olan birçok sorunu beraberinde getirmektedir. Kamulaştırmanın temel yasal dayanağını; 1982 Anayasası’nın 35’inci ve 46’ncı maddeleri ile 24.04.2011 tarih ve 4650 Sayılı Kanun ile değişik 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu oluşturmaktadır. İhtiyaç duyulanların özel mülkiyete konu taşınmazlar 2942 Sayılı Kanun’da belirtilen usul ve esaslara göre kamulaştırılması veya amaç için yeterli olması halinde taşınmaz üzerinde irtifak hakkı kurulması yoluyla ilgili idarece edinimi de söz konusu olmaktadır. İdareler tarafından önem taşıyan, kamu yararına uygun olan hizmetler için kamu kurumlarınca arazi ediniminde çoğunlukla kamulaştırma yöntemi tercih edilmektedir. Olağan kamulaştırma yöntemlerinin uygulama işlemlerinin uzun sürmesi nedeniyle kamu yatırımlarında yaşanan gecikmelerin önüne geçilmesi ve yatırımlarda aksamaların meydana gelmemesi gerekçesiyle acele kamulaştırma yöntemine yoğun olarak başvurulduğu görülmektedir. 1956 tarih ve 6830 sayılı İstimlâk Kanununun 27’nci maddesi ile ilk defa düzenlenmiş olan acele kamulaştırma yöntemi ile 1970’li yıllardan 2000 yılına kadar yapılan acele kamulaştırma sayısının 20’den az olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte 2003 yılında Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi için alınan acele el koyma kararından sonra acele kamulaştırma hemen her merkezi idare ve yerel yönetimlerce sık tercih edilmeye başlanmış ve özellikle 2010 sonrası dönemde acele kamulaştırma en sık başvurulan bir yöntem niteliğine sahip olmuştur.
Diyarbakır ili Suriçi ilçesinde 2012 yılında 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında kentsel dönüşüm ve yenileme çalışması için acele kamulaştırma kararı alınmış ve ilçede yaşanan terör olaylarının ardından proje alanında çok hızlı arazi edinimi ve yenileme projesi gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada koruma alanı sınırları içerisinde yer alan Diyarbakır ili Sur ilçesi Suriçi bölgesinde bulunan Ali Paşa ve Lalebey Mahallelerindeki kamulaştırma sürecinin incelenmesi ve bu süreçte yaşanan idari, sosyal ve ekonomik zorlukların ortaya konulması amaçlanmıştır. Kamulaştırma sürecinde karşılaşılan sorunların analizi amacıyla yapılan bu çalışmada, ilk olarak mülkiyet kavramı ve mülkiyeti kısıtlayan uygulamalardan biri olan kamulaştırma
ii
uygulamaları kuramsal olarak ele alınmış, Diyarbakır ili Sur ilçesi Ali Paşa ve Lalebey Mahallelerinde 2942 Sayılı Kanun’un 27’nci maddesi kapsamında yapılan acele kamulaştırma işlemleri yasal düzenleme, uygulama ve yargı kararları yönlerinden incelenmiş, temel sorunların tespiti yapılmış ve çözüm önerileri sıralanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre proje alanındaki taşınmazların tespiti, değerleme ve satın alma sürecinin çok yavaş ilerlediği, idare bünyesindeki kıymet takdiri komisyonu ve yerel bilirkişi kurullarının değerleme çalışmalarının bilimsel esaslar ve uluslararası değerleme standartları yönlerinden kabul edilebilir nitelikten uzak bulunduğu, kamulaştırılacak taşınmazların değerleme işleminin sadece mühendislik veya mimarlık eğitimi almış kişilerden beklendiği ve bu dallardan mezun olan teknik elemanların birçoğunu değerleme bilimi alanında bilgisi ve deneyiminin olmaması nedeniyle mücavir parsellerin değerleme sonuçları arasında farkların ortaya çıktığı ve bu sorunların da memnuniyetsizliğin artmasına ve uzlaşma oranının düşmesine neden olduğu gözlenmiştir. Öncelikle 6306 Sayılı Kanun’un 12’inci maddesi ve daha sonra 6754 sayılı Bilirkişilik Kanununun 59’uncu maddesi ile değişik 2942 Sayılı Kanun’un 15’inci maddesine göre gerek idare bünyesinde, gerekse bilirkişi kurullarında üniversitelerin gayrimenkul geliştirme ve yönetimi bölümlerinin lisans ve lisansüstü programlarından mezun olan uzmanların yer almasının sağlanması yoluyla değerleme kalitesinin yükseltilmesi ve proje başarısının artırılmasının mümkün olacağı vurgulanmalıdır. Hem kısıtlı kamu kaynağının etkin kullanılması, hem de malikler açısından mülkiyet hakkına haksız ve orantısız bir müdahalenin önüne geçilebilmesi yönlerinden uygulanacak kamulaştırma yöntemleri ve taşınmaz değerleme işlemlerinin bilimsel ilke ve esaslar ile uluslararası standartlara uygun olarak yapılması özel önem taşımaktadır. Merkezi ve yerel idarelerle üniversitelerin gayrimenkul geliştirme ve yönetimi bölümleri ile işbirliği yapılması yoluyla kamulaştırma uygulamalarını iyileştirilmesi ve özellikle idarelerin kamulaştırma birimlerinde çalışan uzmanları ile komisyon üyeleri ve bilirkişilerin kamulaştırma ve değerleme eğitimi ve sertifikasına sahip olmalarının yaralı olacağı vurgulanmalıdır. Araştırma bulgularının daha sonra yapılacak kentsel dönüşüm, yenileme ve koruma uygulamaları için arazi edinimi ve kamulaştırma uygulamaları için yol gösterici olması beklenmektedir.
Description
Keywords
Kamulaştırma, kamu yararı, kamulaştırma yöntemleri, tarihi alanlarda kamulaştırma uygulamaları, Diyarbakır İli Sur İlçesi kentsel dönüşüm projesi ve uygulama sorunlarının analizi