Osmanlı İmparatorluğu’nda Çingenelerin SosyoEkonomik Yapıları
No Thumbnail Available
Date
2020
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Osmanlı toplumunda diğer vatandaşlar gibi can, mal ve
namuslarının korunması karşılığında Çingeneler de vergi vermekle
yükümlü idiler. Çingenelerin Müslüman ve Gayrimüslimlerinden
vergilerin ne şekilde alınacağı, bunların miktarı ve toplanma usulüne
ilişkin olarak tahrir kayıtlarında bilgiler yer almaktadır. Cizye vergisi İslâm
Devleti’nde yalnız Müslüman olmayan teb’anın yani zimmilerin
kendilerinin korunmalarına karşılık ödenen bir vergi türü idi. Bu durum
göz önüne alındığında Çingene teb’a için farklı bir uygulamanın olduğu
görülmektedir. Çünkü cizye Gayrimüslimlerden alınan bir vergi olmasına
rağmen Çingenelerin hem Müslim hem de Gayrimüslimlerinden cizye
alınmıştır. Fakat miktarı farklı tutulmuştur. Çingenelerin Müslüman
olanlarının her hâne ve mücerredlerinden 22, Gayrimüslimlerinden her
hâne ve müccerred olanlarından 25 akçe ispenç alınmakta idi.
Bîvelerinden alınan miktar ise 6 akçe idi. Osmanlı Devleti’nin Müslüman
Çingenelerden cizye alması gerçekten düşündürücüdür. Niçin sadece
Gayrimüslimlerden alınan bir vergiyi Müslüman ve Gayrimüslim ayırımı
yapmadan bütün Çingenelerden almıştır. Bu uygulamanın hukuki
dayanağı ne idi?
Bu makalede, Çingenelerin Osmanlı İmparatorluğu’nun
kuruluşundan son dönemlerine kadar nasıl bir sosyo-ekonomik yapıya
sahip oldukları ele alınacaktır. Osmanlı Devleti’nde Çingenelerin belirli
bir meslekleri ve mekânları bulunmadığından bulunanların ise dâimî
statüde olmayıp geçici özellik taşımalarından dolayı kuvvetli bir iktisâdî
yapıya sahip olmadıkları, buna bağlı olarak da refah seviyelerinin düşük
olduğu söylenebilir. Çingenelerin büyük bir çoğunluğunun göçebe bir yaşam sürmelerinden ve yerleşik olanların ise, belirli bir meslek ve
düzenli bir hayatlarının olmayışından dolayı ekonomik olarak güçlü
olmadıkları gözlenmektedir. Fakat, Osmanlı resmî kayıtlarından
öğrenebildiğimiz kadarıyla bunlardan alınan vergiler, iktisadi faaliyetlerin
boyutu hakkında bilgi vermektedir. Özellikle kırsal kesimden alınan
vergiler bunların refah seviyeleri konusunda fikir vermektedir.
Çingenelerden alınan cizye miktarları her zaman belli olmayıp
bölgeden bölgeye değişiklik gösterdiğinden dolayı bunların refah
seviyeleri konusunda net bir bilgiye ulaşmanın güç olduğu görülmektedir.
Ancak, bu cemaatten toplanan cizye miktarı ile diğer cemaatlerden
toplanan cizye gelirleri karşılaştırılmak suretiyle bunların ekonomik
durumları hakkında bilgi sahibi olunabilir. Ayrıca, tahrir kayıtlarından
yola çıkarak bunların sosyo-ekonomik yapıları hakkında fikir
edinebilmekteyiz.
Description
Keywords
Osmanlı, Çingeneler, Sosyo-Ekonomik Yapı