Devletin insan haklarını koruma mekanizmaları
No Thumbnail Available
Files
Date
2005
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Abstract
İnsan haklarının korunması günümüzün en önemli sorunlarından biridir. İnsan haklarını korumak devletin görevidir. Anayasanın 5. maddesinde de kişinin temel hak ve özgürlüklerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak şekilde sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırma ve insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamanın devletin temel amaç ve görevi olduğu belirtilmiştir. İnsan haklarının korunması amacıyla yasama ve yürütme içerisinde çeşitli kurum ve birimler kurulmuştur. Bunlar insan haklarının korunmasına ve gelişmesine katkı sağlamakta, cezasızlık müessesesinin ortadan kalkması için gayret göstermektedirler. Yasama klasik parlamenter yollar ile insan hakları konusunda duyarlılığı artırmakta ve siyasî denetimi gerçekleştirmektedir. Buna ek olarak yasama bünyesinde İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ve Dilekçe Komisyonu kurulmuştur. 3686 sayılı Kanunla kurulan İHİK insan hakları ile ilgili gelişmeleri takip etmekte, söz konusu gelişmelerin uygulamalara uyumunu sağlamakta, insan hakları ihlâllerini araştırmakta ve başvuruları incelemektedir. Dilekçe Komisyonu ise dilekçe hakkı bağlamında yapılan başvuruları sonuçlandırmaktadır. Genel olarak insan hakları ihlâlleri yürütmeden kaynaklanmaktadır. Yürütme içerisinde insan hakları ile ilgili çok sayıda farklı özellikleri olan kurumsallaşmaya gidilmiştir. Yürütme içerisinde insan hakları kurumsallaşması dört ana başlık altında incelenmiştir. Bunlar: 1. İnsan haklarını koruma mekanizmaları 2. İnsan hakları birimleri 3. İnsan Haklarını araştırma ve inceleme birimleri 2. Kurulması planlanmış veya planlanan insan hakları kurumları. Yargı insan haklarını korumanın nihaî merciidir. Diğer insan haklarını koruma mekanizmaları tam olarak koruma sağlayamazken yargısal koruma insan haklarının kâmil manada korumasını gerçekleştirmektedir. Yargının insan haklarının korunmasını gerçekleştirebilmesi için bağımsız ve tarafsız bir adalet mekanizmasının kurulması zorunludur. İnsan haklarının korunması amacıyla yasama bünyesinde oluşturulan mekanizmalar parlamentonun konuya verdiği önemin bir göstergesi olarak büyük önem taşımaktadır. Bunlar tam bir koruma sağlamasalar da denetleyici ve tamamlayıcı yönleri ile insan haklarının 274 korunmasına katkı sağlamaktadır. Yürütme içerisinde oluşturulan birimler mekanizma olarak insan haklarının korunması işlevini yerine getirmekten uzaktır. Birçoğu prestij amaçlı kurulan yürütme içerisinde insan hakları kurum ve birimleri kaldırılarak etkin bir insan haklarını koruma mekanizması oluşturulmalıdır. Türkiye'de insan haklarının yargısal korumasında yapısal birçok sorun bulunmaktadır. Bu sebeple insan haklarının korunmasının sağlandığını iddia etmek zordur. Buna karşın insan haklarını koruma mekanizmalarından en etkini yargısal mekanizmadır. Bu mekanizmanın görevini tam olarak yapabilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.