Sâʾı̇lî' nı̇n Ravżatu'l-Aḥbâb'ı (İnceleme-metin-Gülistân ı̇le mukayesesi )

Abstract

Sâ'ilî (ö.1553) nin Farsça Ravżatu'l-Aḥbâb eseri, mensur-manzum karışık şekilde Gülistân'a nazire olarak yazdığı önemli bir eser olup; 924/1518 yılında telif edilmiştir. Eser ahlakî ve hikmet içerikli hikâyelerden müteşekkildir. Bu çalışmada, Sâ'ilî-i Şîrâzî'nin beş nüshasına ulaşabildiğimiz mensur-manzum eseri Ravżatu'l-Aḥbâb incelenmiştir. Sözkonusu eser, Gülistân'a benzer şekilde, bir mukaddime ve sekiz bâbtan oluşur. Mukaddimede; Allah'a şükür ve yalvarma, tevhid, münâcât, telif sebebi mevcuttur. Devamında yer alan sekiz bâbın başlıkları ve dizilimi Gülistân'a benzer şekildedir. Sâ'ilî, dil, üslup ve muhteva bakımından Gülistân'a benzer bir eser yazmaya özen göstermiştir. Bâblar şu şekildedir: 1.Padişahların Davranışı Hakkında, 2. Dervişlerin Ahlâkı Hakkında, 3. Kanaatin Fazileti Hakkında, 4. Susmanın Faydaları Hakkında, 5. Aşk ve Gençlik Hakkında, 6. Zayıflık ve Yaşlılık Hakkında, 7.Terbiyenin Tesiri Hakkında, 8.Sohbet Âdâbı Hakkında. Sâ'ilî eserinde öğüt ve hikmet içeren hikâye ve beyitlerle toplumu eğitici bir kitap yazmayı hedeflemiştir. Hikâyelerde toplumdan birçok tipleme iyi, kötü, güzel, çirkin, kusurları ve zaaflarıyla hikâyelerde yer alır. Karakterler birbirine zıt değerleri temsil ederek topluma ayna olur. Eserde yer alan tiplemeler şu şekildedir: padişah-dilenci, âlim-cahil, zengin-fakir, yaşlı-genç, hırsız-hâkim, âlim-sufi gibi. Farsça ve Türkçe şiir söyleyen Sâ'ilî, II.Bâyezîd, Yavuz Sultan Selîm ve Kanûnî Sultan Süleyman dönemlerini görmüştür. Ravżatu'l-Aḥbâb eserini Yavuz Sultan Selîm'e ithaf etmiştir. Gülistân nazireleri içerisinde önemli bir kaynak niteliğindedir.