Kıbrıs'ın sivil mimari mirasında taş cephe bozulmalarının tespiti: Lefkoşa Zahra Sokak örneği

Abstract

Günümüzde kültür varlıklarının önemli bir bölümünü oluşturan sivil mimari yapılara yönelik korunma ve onarım çalışmaları, bu yapıların fiziksel varlıklarını sürdürebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmalarda, yapıların özgün malzemeleri ve mimari karakteristiklerinin korunarak gelecek nesillere aktarılması amaçlanmaktadır. Söz konusu çalışmaların amacına ulaşabilmesi için ilk adım, kapsamlı bir belgeleme süreci olup; bunu yapı malzemelerinde meydana gelen bozulmaların doğru şekilde tespit edilmesi izlemelidir. Bu tez çalışmasında, Lefkoşa'nın tarihi açıdan önemli bölgelerinden biri olan Suriçi Arabahmet Mahallesi'nde yer alan Zahra Sokak'taki taş sivil mimari örneklerinde görülen taş bozulmaları incelenmiş ve bu bozulmaların belgelenmesi ile analizine odaklanmıştır. Koruma ve onarım uygulamalarına temel oluşturması amacıyla örneklem olarak seçilen 8A,8 ve 9 numaralı yapıların taş cephelerinde gerçekleştirilen çalışmalarda, öncelikle sokakta bulunan tüm yapıların taş cephelerindeki bozulmalar genel olarak belgelenmiş; ardından detaylı saha çalışmaları yürütülmüştür. Görsel incelemeler gibi yerinde uygulanan tekniklerin yanı sıra ince kesit incelemesi ve X-Işını Difraksiyon (XRD) analizleri gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler; fotoğrafik belgeleme, lazer tarama ve AutoCAD destekli çizimler ile birleştirilerek bozulmalar detaylı biçimde haritalandırılmıştır. Bu süreç sonucunda taş cephelerde gözlemlenen bozulmaların türleri, yoğunlukları ve oluşum nedenleri değerlendirilmiş, hem mikroskobik hem makroskobik düzeyde bozulmalara dair çok katmanlı bir analiz sunulmuştur. Bu tez ile hem incelenen yapılar hem de benzer taş sivil mimari örnekleri için bozulma tespiti ve müdahale önerilerine yönelik katkı sağlamak amaçlanmaktadır.