Cumhuriyet Dönemi Kentsel Gelişimine Çarpici Bir Örnek: Samsun
No Thumbnail Available
Date
2023
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
19. yüzyılın ikinci yarısında tütün tarımı ve ticareti ile tanışana kadar küçük bir sahil
kasabası görünümünde olan Samsun, bu tarihten sonra, Osmanlı'nın son yüzyılındaki
benzerleri gibi önemli bir liman kentine dönüşmüştür. Tütün sektörünü ulusal
kalkınmanın önemli bir unsuru olarak gören Cumhuriyet hükümetleri döneminde sektöre
yapılan devlet yatırımları ile birlikte ise Samsun, artık bir haf sanayi kenti kimliğine
bürünerek Karadeniz'in en büyük şehri olmuştur. Özellikle 1960'lı yıllara gelindiğinde
kentteki tütün endüstri ve ticaretinin hacmi çok büyümüş ve bu büyüme 1980'lerin başına
kadar sürmüştür. Öyle ki, daha 100 yıl öncesinde sadece kendir ve kereste üretip,
balıkçılık yapan küçük kasaba; 1960'lı yıllarda, fabrika zilinin çalmasıyla birlikte sayıları
on binleri aşan tütün işçisi kadınların beyaz önlükleriyle sokaklara döküldüğü modern bir
kent hâline gelmiştir. Toplumsal yaşamı kökünden etkileyecek bu değişimin en görünür
sonuçlarından biri, -kentin ziksel yapısında ve mekânsal örgütlenmesinde görülen
değişimle birlikte- ulaşım, sağlık ve eğitim olanaklarındaki iyileşme olmuştur. Limanı,
demiryolları, karayolu bağlantıları, havalimanı, koleji ve hastaneleri ile Samsun,
Cumhuriyet dönemi kentleşme anlayışı içerisinde ideal olarak tanımlanabilecek bir kent
örneği teşkil etmiştir. Bu makale, kentte ulaşım, sağlık, eğitim gibi olanaklarda meydana
gelen artışı, tarihsel gelişimi içerisinde aktararak, Cumhuriyet döneminin tütüne ilişkin
politikasının, yerelde kentleşme üzerindeki etkisini gösterebilmeyi hedeemektedir.
Elbette ki, bu etkinin, burada incelenenlerin yanında başka birçok toplumsal sonuçları
olmuştur. Ancak, makalenin hacmi gereği bu sonuçların, takip edecek başka makalelerde
incelenmesi gerekmektedir. İktisat politikaları-sanayileşme-kentleşme etkileşimi, bu
makalede, kentteki değişimin sadece belirli bir alanı (kamusal hizmet) ile
sınırlandırılmıştır.
Description
Keywords
Samsun, Kentleşme, Toplumsal Değişme, Sosyal Tarih, Tekel, Tütün Ekonomisi