Van Başkale Yahudilerinin kültürel geçmişi
No Thumbnail Available
Date
2024
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Bu çalışma, uzun yıllar boyunca Van ilinin Başkale ilçesinde yaşayan ve 20.
yüzyılın ikinci yarısı itibariyle kalan son ailelerin de göç etmesiyle bölgede
varlığı kalmayan Başkale Yahudileri hakkındadır. Çalışmada Yahudilerin
bölgeye ne zaman, nereden ve hangi sebeplerden ötürü geldikleri, gelip
yerleştikten sonra bölgedeki sosyo-kültürel yaşamlarının nasıl olduğu ve
bölgeden tekrar göç etme sebepleri araştırılmıştır. Tarihi kaynaklara ve
mülakat sonucu edindiğimiz bilgilere göre; Van-Başkale Yahudilerinin
bölgeye zorunlu nedenlerle göçle gelip, bölgede uzunca bir süre yaşam
sürdükten sonra gönüllü ve çeşitli sebepler doğrultusunda yine başka
coğrafyalara peyderpey göç ettikleri bilinmektedir. Sınırlı sayıdaki literatür
bilgisine göre; Yahudiler bölgede Türkler, Kürtler, Ermeniler ve Yezidiler
ile uzun yıllar birlikte yaşayarak, kültürel alışverişlerin gerçekleşmesinde
de rol oynamışlardır. Yine; bölgede yaşadıkları süre boyunca Yahudilerin
dil olarak Aramiceyi kullandıkları; bunun yanında Kürtçe ve Türkçe de
konuşabildikleri bilinmektedir. Bölgenin kerpiç mimariye dayalı barınak ve
kapalı mekân mimarisi, Yahudiler de dâhil dönemin tüm etnik grupları için
ortak özellik oluşturmaktadır. Bölge bakımından bir başka ortak özellik
de geniş aile yapısıdır. Bölge Yahudilerinde de geniş aile şekli ve büyüklere
saygı, etnik grupların benzer kültürünü oluşturmaktadır. Dolayısıyla
aile içi otorite, rol ve sorumluluklar da söz konusu kültürel yapıya göre
belirlenmiştir. Buna göre; coğrafi bölgenin benzeşen kültürel yapısına
dayalı olarak, Van Başkale Yahudilerinin gelenek-görenek, inanış ve
ritüelleri de yine bölgenin diğer kültürel grupları ile benzerlikler barındırır.
Sonuç olarak, kendilerini Nash Didan olarak tanımlayan Van-Başkale
Yahudilerinin, bu bölgeye Mezopotamya, Irak ve İran üzerinden geldikleri,
Başkale’de ise en erken verilere göre en az 200 yıllık süreç içinde sosyal,
kültürel, dini ve ekonomik yaşam inşa ettikleri anlaşılmıştır
Description
Keywords
Van-Başkale, Başkale Yahudileri, Aramice, İbranice, göç, sürgün, Arami Mutfağ