Browsing by Author "Doygun, Meryem"

Now showing 1 - 3 of 3
  • No Thumbnail Available
    Item
    Hârezmşahlar-Moğol münasebetleri ve Hârezmşahlar devletinin inkırazı
    (Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019) Doygun, Meryem; Erdem, İlhan; Ortaçağ Tarihi
    Tarihteki bazı hadiseler daha büyük hadiselere zemin hazırlar veya onları kolaylaştırır bir keyfiyete sahiptir. Birbirlerini bu minvalde tetikleyen hadiseler kimi zaman ihtiva ettiği nedenler ve sonuçlar hasebiyle muayyen bir zaman ve coğrafya olgusundan sıyrılarak umumi bir nitelik arz etmeye başlar. XIII. yüzyılın iki büyük siyasi gücü olarak temayüz eden Hârezmşahlar ile Moğolların münasebetleri bu cümledendir. Mezkûr devletler arasında başlayan münasebetler her ne kadar muayyen bir özne, zaman ve coğrafya dâhilinde başlayıp gelişse de sonuçları itibariyle kendi sınırlarını aşarak dünya tarihî üzerinde büyük çaplı tesirleri olan bir hadiseye dönüşmüştür. İki büyük asabiye önderi olarak temayüz eden Sultan Muhammed ve Cengiz Han çevrelerindeki güçlere galebe çalarak sonrasında daha uzak ve kârlı hedeflere göz dikmeleri münasebetlerin başlamasına zemin hazırladı. Diplomatik yollarla başlayan münasebetler ilk bakışta iki taraf için de büyük bir kazanç sağlayacak doğrultuda tesis edilmiş gibi dursa da zamanla menfaatlerin çatışması ve şahsi hırsların ortak kazançların önüne geçmesi münasebetlerin diplomatik sahadan askerî sahaya intikaline yol açmıştır. Bu suretle Moğol istilası Hârezm topraklarına yönelmiş ve sonuçları itibariyle mezkûr coğrafyanın sınırlarını aşarak tüm dünyayı etkilemiştir. Ancak en büyük zararı Hârezmşahlar'ın aldığı tarihî bir realite mahiyetindedir. Nitekim bu dostane münasebetlerin beklenmedik şekilde hasmane bir hale dönüşmesi neticesinde devlet büyük bir darbe almış ve inkıraza doğru sürüklenmiştir. Elbette bu inkırazın tek sebebini Moğol istilası olarak düşünmek gerçeğe mugayir olmakla birlikte en büyük sebebi olarak görüldüğünü söylemek pek tabiidir. Bu çalışmada daha önce müstakil bir çalışmaya konu olmamış olan Hârezmşahlar ve Moğollar arasındaki münasebetler ve Hârezmşahlar'ın inkırazı ana kaynaklara dayanarak izah edilmeye çalışılmış sonuç olarak farklı, yeni, tafsilatlı malumat elde edilip yeni verilere ulaşılmıştır.
  • No Thumbnail Available
    Item
    Hârezmşahlar-Moğol münasebetleri ve Hârezmşahlar devletinin inkırazı
    (Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019) Doygun, Meryem; Erdem, İlhan; Tarih
    Tarihteki bazı hadiseler daha büyük hadiselere zemin hazırlar veya onları kolaylaştırır bir keyfiyete sahiptir. Birbirlerini bu minvalde tetikleyen hadiseler kimi zaman ihtiva ettiği nedenler ve sonuçlar hasebiyle muayyen bir zaman ve coğrafya olgusundan sıyrılarak umumi bir nitelik arz etmeye başlar. XIII. yüzyılın iki büyük siyasi gücü olarak temayüz eden Hârezmşahlar ile Moğolların münasebetleri bu cümledendir. Mezkûr devletler arasında başlayan münasebetler her ne kadar muayyen bir özne, zaman ve coğrafya dâhilinde başlayıp gelişse de sonuçları itibariyle kendi sınırlarını aşarak dünya tarihî üzerinde büyük çaplı tesirleri olan bir hadiseye dönüşmüştür. İki büyük asabiye önderi olarak temayüz eden Sultan Muhammed ve Cengiz Han çevrelerindeki güçlere galebe çalarak sonrasında daha uzak ve kârlı hedeflere göz dikmeleri münasebetlerin başlamasına zemin hazırladı. Diplomatik yollarla başlayan münasebetler ilk bakışta iki taraf için de büyük bir kazanç sağlayacak doğrultuda tesis edilmiş gibi dursa da zamanla menfaatlerin çatışması ve şahsi hırsların ortak kazançların önüne geçmesi münasebetlerin diplomatik sahadan askerî sahaya intikaline yol açmıştır. Bu suretle Moğol istilası Hârezm topraklarına yönelmiş ve sonuçları itibariyle mezkûr coğrafyanın sınırlarını aşarak tüm dünyayı etkilemiştir. Ancak en büyük zararı Hârezmşahlar'ın aldığı tarihî bir realite mahiyetindedir. Nitekim bu dostane münasebetlerin beklenmedik şekilde hasmane bir hale dönüşmesi neticesinde devlet büyük bir darbe almış ve inkıraza doğru sürüklenmiştir. Elbette bu inkırazın tek sebebini Moğol istilası olarak düşünmek gerçeğe mugayir olmakla birlikte en büyük sebebi olarak görüldüğünü söylemek pek tabiidir. Bu çalışmada daha önce müstakil bir çalışmaya konu olmamış olan Hârezmşahlar ve Moğollar arasındaki münasebetler ve Hârezmşahlar'ın inkırazı ana kaynaklara dayanarak izah edilmeye çalışılmış sonuç olarak farklı, yeni, tafsilatlı malumat elde edilip yeni verilere ulaşılmıştır.
  • No Thumbnail Available
    Item
    Hocend Müdafaası Ve Bir Direniş Örneği: Timur Melik
    (Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi, 2021-09-30) Doygun, Meryem; Other; Other
    Türk-İslam âlemi için en büyük felaketlerden biri olarak tesmiye edilen Moğol istilası sırasında Hârezmşahlar’ın hâkimiyeti altındaki şehirler tek tek viran edilmiş mezkûr coğrafya hallaç pamuğu gibi dağıtılmıştır. Ancak bu şehirlerin tamamına yakınında Moğol tahakkümüne şecaatle mukavemet gösterilmiş buralara tayin edilen emîrler ve kumandanlar ya da şehir ahalisi umumiyetle direnişi intihap ederek dikkate şayan mücadele örnekleri göstermişlerdir. Siriderya (Seyhun) nehrinin sol kıyısı boyunda kâin Hocend (Hucend) şehrinin cesur emîrlerinden Timur Melik’in Moğol ordularının tazyikine karşı yanında az sayıdaki adam ile son ana kadar direnişi ve kısıtlı imkânlara rağmen bulduğu çözüm yolları ile Moğolların tahakkümünü kırması bunun serencamıdır. XIII. yüzyılın önemli müelliflerinden Atâ Melik Cüveynî’nin “eğer Rüstem Pehlivan onun zamanında olsa idi ona seyis dışında bir şey olmazdı” sözleri tarihî hakikat mesabesindedir. Bu çalışma ile bir şehrin tarihi ile bütünleşen müdafaa örneği ve Moğol istilasına karşı şehirlerin kolayca teslim olduğu tezinin tarihî hakikate mugayir olduğu dönemin kaynaklarına dayanılarak gösterilmeye çalışılacaktır.