Hârezmşahlar-Moğol münasebetleri ve Hârezmşahlar devletinin inkırazı
No Thumbnail Available
Files
Date
2019
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Abstract
Tarihteki bazı hadiseler daha büyük hadiselere zemin hazırlar veya onları kolaylaştırır bir keyfiyete sahiptir. Birbirlerini bu minvalde tetikleyen hadiseler kimi zaman ihtiva ettiği nedenler ve sonuçlar hasebiyle muayyen bir zaman ve coğrafya olgusundan sıyrılarak umumi bir nitelik arz etmeye başlar. XIII. yüzyılın iki büyük siyasi gücü olarak temayüz eden Hârezmşahlar ile Moğolların münasebetleri bu cümledendir. Mezkûr devletler arasında başlayan münasebetler her ne kadar muayyen bir özne, zaman ve coğrafya dâhilinde başlayıp gelişse de sonuçları itibariyle kendi sınırlarını aşarak dünya tarihî üzerinde büyük çaplı tesirleri olan bir hadiseye dönüşmüştür. İki büyük asabiye önderi olarak temayüz eden Sultan Muhammed ve Cengiz Han çevrelerindeki güçlere galebe çalarak sonrasında daha uzak ve kârlı hedeflere göz dikmeleri münasebetlerin başlamasına zemin hazırladı. Diplomatik yollarla başlayan münasebetler ilk bakışta iki taraf için de büyük bir kazanç sağlayacak doğrultuda tesis edilmiş gibi dursa da zamanla menfaatlerin çatışması ve şahsi hırsların ortak kazançların önüne geçmesi münasebetlerin diplomatik sahadan askerî sahaya intikaline yol açmıştır. Bu suretle Moğol istilası Hârezm topraklarına yönelmiş ve sonuçları itibariyle mezkûr coğrafyanın sınırlarını aşarak tüm dünyayı etkilemiştir. Ancak en büyük zararı Hârezmşahlar'ın aldığı tarihî bir realite mahiyetindedir. Nitekim bu dostane münasebetlerin beklenmedik şekilde hasmane bir hale dönüşmesi neticesinde devlet büyük bir darbe almış ve inkıraza doğru sürüklenmiştir. Elbette bu inkırazın tek sebebini Moğol istilası olarak düşünmek gerçeğe mugayir olmakla birlikte en büyük sebebi olarak görüldüğünü söylemek pek tabiidir. Bu çalışmada daha önce müstakil bir çalışmaya konu olmamış olan Hârezmşahlar ve Moğollar arasındaki münasebetler ve Hârezmşahlar'ın inkırazı ana kaynaklara dayanarak izah edilmeye çalışılmış sonuç olarak farklı, yeni, tafsilatlı malumat elde edilip yeni verilere ulaşılmıştır.
Description
Keywords
Harezmşahlar, Moğollar