Rus Türkistanı’nda Son Osmanlı Cihadının Yansımaları
No Thumbnail Available
Date
2024
Authors
Aydın, Yusuf
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Kasım 1914’te ilan edilen Cihad-ı Ekberin ardından Teşkilat-ı
Mahsusa marifetiyle Batı Türkistan’a çok sayıda ajan
gönderildi. Rusya, kendi Müslümanlarından ciddi endişe
duyuyordu. Türklüğün ve İslam’ın merkezi olan İstanbul, Rusya
için endişe sebebiydi, zira İstanbul’da Türkistan’dan çok sayıda
talebe ve aydın barınıyor ve Hacılar da Hicaz’a gidişdönüşlerinde buraya uğruyor, bu da Türkistan’da Hilafet’in
nüfuzunu artırıyordu. Özbekler Tekkesi Panislamist merkez
konumundaydı. Rusya’nın Türkistan’ı zapt etmesiyle birlikte
Orta Asya-İstanbul hattında Panislamist canlanma oldu. 29
Ekim 1914’te Türkiye, yorgun bir halde harbe girdi, hedefi,
Kafkasya’yı alıp Elviye-i Selase’ye ulaşmaktı. Ancak Rusya,
Osmanlı cihadını kendi müftüleriyle çürütmeğe çalıştı. Zaten
Rusya’ya sadık bir din sınıfı doğmuş, Şiî ve Sünnî ulema,
muhtelif fetvalarla Osmanlı cihadını çürütüyorlar, eşraf da
Çarlığa maddî-manevi yardımda bulunuyordu.
Almanlar, İslam ülkelerinde olduğu gibi Rus Türkistan’ında da
isyan çıkarmaya çalışıyordu. Bu maksatla Doğu Türkçesiyle
çeşitli propaganda broşürleri gönderdiler. Rusya Türkleri
Panislamizm’i seçtilerse de cihadın mühim bir ağırlığı olmadı.
Ancak büyük harp sırasında da Rus Türkistan’ında, ağır
vergiler, zorla harbe sevkiyat vs yüzünden isyanlar oldu.
Temmuz 1916’da isyan patladı. Türkistan halkı büyük
kıyımlara uğradı ve cihat başarılı olamadı. Bu araştırmada son
Osmanlı cihadının Batı Türkistan’daki yansımaları
incelenmiştir. Fransız arşiv ve periyodiklerine ve Türk
kaynaklarına müracaat edilmiş olup 1914-1918 yılları kapsam
alanına alınmıştır.
After the declaration of the Great Jihad in November 1914,
numerous agents were sent to Western Turkistan through the
Special Organization (Teşkilat-ı Mahsusa). Russia was seriously
concerned about its own Muslims. Istanbul, being the center of
Turkic and Islamic culture, was a cause of anxiety for Russia, as
a significant number of students and intellectuals from
Turkistan resided there, and pilgrims stopped by on their way
to and from the Hejaz, increasing the influence of the Caliphate
in Turkistan. The Uzbek Lodge was a Pan-Islamist center. With
Russia's occupation of Turkistan, there was a Pan-Islamist
revival along the Central Asia-Istanbul line. On October 29,
1914, Turkey, already exhausted, entered the war with the aim
of capturing the Caucasus and reaching Elviye-i Selase.
However, Russia tried to undermine the Ottoman Jihad through
its own muftis. A religious class loyal to Russia had already
emerged, with Shia and Sunni scholars refuting the Ottoman
Jihad through various fatwas, and the notables providing
material and moral support to the Tsar.
The Germans were trying to incite rebellion in Russian
Turkistan, as they had in other Islamic countries. To this end,
they sent various propaganda brochures in Eastern Turkic.
Although the Russian Turks chose Pan-Islamism, the Jihad did
not have significant weight. However, during the great war,
there were rebellions in Russian Turkistan due to heavy taxes,
forced conscription, and other reasons. A rebellion broke out in
July 1916. The people of Turkistan suffered great massacres,
and the Jihad was not successful. This study examines the
reflections of the last Ottoman Jihad in Western Turkistan.
French archives and periodicals, as well as Turkish sources,
have been consulted, covering the years 1914-1918
Description
Keywords
Alman Propagandası, Cihat, Panislamizm, Pantürkizm, Türkistan.