Adli antropolojide bilişsel yanlılıklar
No Thumbnail Available
Date
2024
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Adli bilimler, adalete hizmet etmek üzere farklı bilim dallarını çatısı altında
barındıran disiplinler arası bir uygulama alanına sahiptir. Adli bağlamda
inceleme konusu olmuş kemik bulgularının analizini kapsayan adli
antropoloji de bu alt bilim dallarından birisidir. Adli antropologlar kemik
bulgularından yaş, cinsiyet, boy gibi biyolojik verilere ulaşmak, patolojik
değerlendirmelerde bulunmak ve travma bulgularını irdelemek gibi
analizler gerçekleştirmektedir. Bilişsel yanlılıklar, insan beyninin düşünme
süreçlerinde bilgiyi kategorize etmek ve hızlı işlemek için istemsizce
başvurduğu kalıplardır. Birey, yanlı olduğunun farkında değildir ve kasıtlı
olarak bir taraf seçmez. Kasıtsız ama öngörülebilir bu eğilimler, algılamayı,
hafızayı, muhakeme yeteneğini ve davranışları etkileyebilir. Adli bilimlerde
bilişsel yanlılıklar ise bu durumun adli analizler gerçekleştiren uzmanların
karar verme süreçlerine yansımasıdır denilebilir. 2016’da başlayıp takip
eden yıllarda alevlenen “Bj.581” isimli Viking mezarının cinsiyetine dair
tartışmalar bağlamsal değerlendirmeleri şekillendiren bilişsel süreçleri
gündeme getirmiş ve yanlılıkların bilimsel analizlere etkisini inceleme
ihtiyacı doğmuştur. Bu çalışmada adli antropoloji alanında bilişsel
yanlılıkların etkisini ortaya koyan çalışmaları tespit etmek amacıyla literatür
taraması gerçekleştirilmiştir. Tespit edilen makaleler incelenirken içerik
analizi tekniğinden faydalanılmıştır. Adli bilimler alt disiplinleri arasında adli
antropolojinin sık çalışıldığı ancak yeterli yayın olmadığı gözlemlenmiştir.
Toplamda beş deneysel makaleye ve bir vaka raporuna ulaşılmıştır.
Çalışmalarda biyolojik profilin oluşturulmasına özellikle cinsiyet tespitine
odaklanıldığı gözlemlenmiştir. Bağlamsal yanlılık ve doğrulama yanlılığının
hem metrik hem metrik olmayan adli antropoloji analizlerine yansıdığı
anlaşılmıştır. Adli bilimlerin genelinde bilişsel yanlılıklara karşı farkındalığın
oluşturulması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Sıralı açığa çıkarma yaklaşımı
gibi sistematik önlemlerin alınması gerektiği ve yeni çalışmalara ihtiyaç
olduğu değerlendirilmiştir.
Description
Keywords
Adli antropoloji, adli bilimler, bilişsel yanlılıklar.