“Büyük Britanya’nın boğazını kesmek” : Sovyetlerin 1945’te Türkiye’den talepleri ve İngiliz kamuoyunun tepkisi
No Thumbnail Available
Date
2024
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
ABD ve Sovyetler Birliği’nin başını çektiği iki kutuplu uluslararası sistemde, Türkiye, Sovyetler Birliği’nin yayılmacı tehditlerine karşı Batı ile daha yakın ilişkiler kurma yolunu benimsemiştir. 1945 yılı, bu bağlamda, Türkiye’nin Batı’ya yönelmesinde ve Sovyet tehdidine karşı aldığı tutumda önemli bir dönemeç olmuştur. Özellikle bu yıl, hem Türk-Sovyet ilişkilerinin geleceği hem de Türk-İngiliz ittifakının temellerinin atılmasında kritik bir rol oynamış, Türkiye’nin Batı Bloğunda konumlanmasının önünü açmıştır. II. Dünya Savaşı’nın ardından Sovyetler Birliği’nin 1925 yılındaki Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması’nı tanımadığını açıklaması ve Boğazlardan üs ile Kars ve Ardahan’ı talep etmesi Türk-Sovyet ilişkilerinin bundan sonraki kaderini belirlemiştir. Nitekim sonraki yılların Türk dış politikasının Sovyet karşıtlığı ve Batı yanlısı olma şeklindeki genel kabulleri bu krizle birlikte olgunlaşmıştır. Sovyetler Birliği, ABD ve Türkiye’nin yanı sıra İngiltere bu olayda önemli bir aktör olarak öne çıkmıştır. Gerek bölgedeki ekonomik çıkarları gerekse de kolonyal çıkarları doğrultusunda, Türkiye’nin Sovyet nüfuzuna girme ihtimali İngiltere’yi paniğe sevk etmiştir. Bu makale, söz konusu süreçte İngiliz Hükümeti’nin ve basınının tepkisini ortaya koymayı, konuyu İngiliz penceresinden ele almayı amaçlamıştır. Nitekim bu çalışma, İngiliz kamuoyunun Türkiye’nin yaşadığı bu ciddi tehdit karşısındaki tepkisini, İngiliz parlamento tutanakları, gazeteleri ve arşiv belgeleri yoluyla anlama ve konuya yeni bir perspektif sunma iddiası taşımaktadır. Kamuoyunu anlamak için, makalede İngiliz belgeleri, parlamento tutanakları, Moskova ve Ankara’daki büyükelçilerin raporları, İngiliz kolonyal çıkarlarını savunan ana akım gazetelerin yanı sıra birçok yerel gazete kullanılmış, bu sayede İngiliz yetkililerin Türkiye’ye dair tasavvurunun ne olduğu analiz edilmeye çalışılmıştır.
Description
Keywords
Anti-komünizm, İngiltere, İngiliz basını, Kamuoyu, Sovyetler Birliği, Sovyet nüfuzu, Türk-İngiliz ittifakı