Fransiz-İngiliz Rekabetinin Türk İstiklal Mücadelesine Etkileri
No Thumbnail Available
Date
2023
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda barış antlaşmalarını hazırlamak amacıyla, Paris'te,
Quai d'Orsay'de, 18 Ocak 1919'da, bir barış konferansı toplanmıştır. İngiltere ve
Fransa'nın söz sahibi olduğu konferansta bozulan Avrupa güç dengesini yeniden tesis
etmek ve yenilen devletlere yaptırım uygulamak ve bazı koşulları dayatmak için bir takım
komisyonlar kurulmuştur. Önce Onlar Konseyi sonra Dörtler Konseyi bölgeler hakkında
raporlar hazırlamıştır. Bu raporlar bağlamında mağlup Osmanlı Devleti'nin topraklarının
paylaşımında ise bir türlü anlaşamayan İngiltere ve Fransa ciddi bir rekabet içine
girmişlerdir. XIX. yüzyıldan itibaren kolonizatör/misyonerler marifetiyle Fransa kendini
Hıristiyanların hamisi büyük bir Müslüman güç(!) olarak görmüş ve kadim Levant
politikasında Kilikya ve Suriye/Filistin büyük önem arz etmiştir. Türk-Yunan Mücadele
döneminde, Fransız Cumhurbaşkanı Clémenceau (1841-1929) Yunan askerine Batı
Anadolu'yu işgal ettiren, Türk karşıtı Britanya Başbakanı Lloyd George (1863-1945)'un
politikasına alet edildiğini geç fark edecektir.
İngiltere Fransa'nın çeşitli itirazlarını diplomatik hamlelerle savuşturmaya çalışacaktır.
İngiliz politikacılarına göre Fransız mandaterliği de psikolojik yetersizliğe sahip olduğu
için uygunsuz ve anakroniktir ve başarısız olacaktır. Oysa Bükreş elçisi Storck'un,
Avusturya Dışişleri Bakanlığı'na yazdığı raporlarında Hasta Adam'ın gücünün
küçümsendiğini en geç fark eden gücün İngiltere olduğu şeklinde değerlendirmeleri dikkat
çekmiştir. Storck raporunda, Yunan macerasından ders çıkarmak gerektiğini, Türkiye'nin
yeni koruyucusu (!) Fransa'nın Ankara'nın yanında yer alarak İngiltere'ye gönderme
yaptığını ve Mustafa Kemal'in daha ileri gitmemesinin de temenni edildiğini vurgulamıştır.
İngiltere, Türk-Fransız (Ankara İtilafnamesi) yakınlaşmasına, Fransa'nın 1915 tarihli
Londra Paktını ve 1919 tarihli Versailles Anlaşmasını ihlal ettiği gerekçesiyle itiraz
etmiştir. Artık başarısız Yunan taarruzu ve tek başına hareket eden Fransa, İngiltere'nin
çıkarlarını ve İtilaf devletlerinin birliğini tehlikeye atacağı endişesini doğurmuştur.
Fransa'nın Türk-Yunan savaşında Kemalistleri desteklemesine karşın İngiltere'nin
Yunanlılara silah ve lojistik destek vermesi, henüz bir barış anlaşması imzalanamayan
Türklere “bir vatan çizilememesi” İslam âlemini itilaar aleyhine kışkırtmıştır.
Bu çalışmada, 1919-1924 yılları arasında İngiliz-Fransız rekabetinin Milli mücadeleye
men veya müspet etkileri, Fransız Dışişleri Bakanlığı'nın yayınladığı arşiv belgeleri,
Avusturya Dışişleri Bakanlığı siyasi şube raporları ve çeşitli matbuat çerçevesinde ele
alınmıştır.