Âyanlar, Ticari Tarım ve Sermaye Birikim İmkânları
No Thumbnail Available
Date
2022
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
Abstract
Bu çalışma âyanların Osmanlı ekonomisindeki konumuna ve sermaye üretim kapasitesine
odaklanmaktadır. Osmanlı toplumu içerisinde özellikle 17. yüzyıldan itibaren önem kazanan ayanlar, lisansüstü
düzeyde çeşitli âyan ailelerin faaliyetleri açısından tekil olarak sıklıkla ele alınmıştır. Ancak bir toplumsal
grubun tek bir hanesini ele almak, onların ekonomik sahadaki tutarlılık arz eden davranışlarını genel bağlamdan
kopararak “israf, lüks düşkünlüğü” olarak tanımlama yanılgısına neden olabilmektedir. Bu çalışmanın amacı
âyanların ekonomik davranışlarının altında yatan bağlamsal sebepleri ortaya koymaktır. Bunun yanında
âyanların servetlerinin mahiyeti ve tarihsel olarak karşılaştırılması da çalışmanın amaçları arasındadır.
Enflasyondan arındırılmış biçimde bir karşılaştırma yapıldığında, âyanların Osmanlı siyasi ve iktisadi sistemini
dönüşüme uğratacak derecede büyük bir maddi imkâna sahip olmadığı anlaşılmaktadır. 19. yüzyıl ile başlayan
merkezileşme sürecinin ardından âyanların iktidarı büyük ölçüde kırılmış ve Osmanlı Devletinde16. yüzyıldan
beri devam eden adem-i merkezileşme eğilimi son bulmuştur. Yaklaşık üç asır boyunca Osmanlı toplumsal
yapısında oldukça mühim bir yer işgal eden âyanların ticari tarım faaliyetleri ve sermaye birikim imkanları,
dönemin önemli tarımsal müesseseleri olan plantasyonlar ile de karşılaştırılmaktadır. Hem tarımsal verimlilik
hem de toprağın doyurması gereken iş gücü açısından kıyaslamanın yapıldığı çalışmada âyanların düşük
verimlilik ve yüksek maliyet koşullarında faaliyetlerini sürdürdüğü ve bu nedenle sermaye birikim imkânlarının
son derece kısıtlı olduğu ortaya konulmaktadır.
This study focuses on the position of the Âyans in the Ottoman economy and their capital production
capacity. At academic researches, The Âyans, which gained importance in Ottoman society especially since the
17th century, were frequently dealt with singularly in terms of the activities of various families. However,
addressing a single household of a social group by taking them out of the general context can cause the
misconception of identifying their consistent behavior in the economic field as "wasteful, fondness of luxury ".
The aim of this study is to reveal the contextual reasons underlying the economic behavior of the Âyans. In
addition, the nature and historical comparison of the fortunes of Âyans are among the objectives of the study.
When a comparison which is free of inflation is made, it is understood that the Âyans do not have the financial
means to transform the Ottoman political and economic system. After the centralization process that began in
the 19th century, the power of the Âyans was largely broken and the trend of decentralization Ottoman State
which had been going on since the 16th century ended. For nearly three centuries, the commercial agricultural
activities and capital accumulation opportunities of the Âyans, which occupied a very important place in the
Ottoman social structure, are also compared with plantations, which were important agricultural institutions of
the period. In the study, in which a comparison was made both in terms of agricultural productivity and the
labor force that the soil should feed, it is revealed that the Âyans continued their activities under low
productivity and high cost conditions and therefore the capital accumulation opportunities were extremely
limited.
Description
Keywords
Âyanlar, Sermaye birikimi, Ticari tarım, Plantasyonlar, Âyans, Capital accumulation, Commercial agriculture, Plantations