Tophane-İ Amire Müşiriyeti’nin İdaresinde Dolmabahçe Gazhanesi (1890-1908)
No Thumbnail Available
Date
2023
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Dolmabahçe Gazhanesi, Dolmabahçe Sarayı'nın aydınlatılması için inşa edilmiş, sarayın
1856 yılında kullanılma açılmasıyla faaliyetlerine başlamıştır. Sarayın aydınlatılması
amacıyla zamanın teknolojisine uygun olarak tesis edilen Dolmabahçe Gazhanesi, bir yıl
gibi bir sürede üretim kapasitesini artırarak sarayın dışına da gaz satışı yapmaya
başlamış ve kısa bir sürede büyük bir satış ağına sahip olmuştur. Hizmet ağının
büyümesiyle kurumsal bir kimliğe de kavuşan Dolmabahçe Gazhane'si; Hazine-i Hassa,
ardından Şehremaneti tarafından idare edildikten sonra 1890 yılında Tophane-i Amire
Müşiriyeti'nin idaresine geçmiştir. Tophane-i Amire Müşiriyeti'nin, Gazhane'nin idaresini
devraldığı günlerde gazhanede üretim durma noktasına gelmiştir. Kurulduğu yıllardan
itibaren yenilenmeyen makineler, yıllar içinde genişleyen dağıtım ağına yetecek düzeyde
gaz üretemez bir duruma gelmiştir. Bu vaziyet, başta sarayların aydınlatılmasını
tehlikeye düşürmekle beraber büyük bir güvenlik zayeti oluşturmuştur. Tophane-i Amire
Müşiriyeti, böyle bir vaziyette idaresini devraldığı Gazhane'nin ihtiyaç duyduğu ıslahatı
gerçekleştirmek üzere işe başlamıştır. Ancak Dolmabahçe Gazhanesi'nin kasasının boş
olması nedeniyle karşılaşılan mali imkansızlıklar sebebiyle ilk etapta gaz üretiminin
durmaması için ivedilikle yapılması gereken tamiratlar gerçekleştirilmiştir. Müteakip
yıllar içerisinde hem yurt dışından gaz üretmeye yarayan son teknoloji makine ve cihazlar
getirtilmiş hem de gazhanenin mevcut arazisi genişletilerek Gazhane, büyük bir gaz
fabrikası haline getirilmiştir. Dolmabahçe Gazhanesi, Tophane-i Amire Müşriyeti'nin
idaresinde bulunduğu on sekiz yıllık süre içinde gaz şebekesini daha fazla genişleterek
büyük bir abone ağına sahip olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Tophane-i Amire
Müşiriyeti'nin idaresinde bulunan Dolmabahçe Gazhanesi'nin on sekiz yıllık dönemine
tekabül eden imalat ve işletim faaliyetlerini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda
çalışmanın kapsamı, Dolmabahçe Gazhanesi'nin Tophane-i Amire Müşiriyeti'ne devroluş
süreci, devir işleminin ardından Gazhane'de gerçekleştirilen kapsamlı ıslahat ile yine bu
kurumun 1908 yılında Tophane-i Amire Müşiriyeti'nin lağvedilmesine kadar olan işletim
faaliyetleri olacaktır
Description
Keywords
Dolmabahçe Gazhanesi, Tophane-i Amire Müşiriyeti, Şehremaneti, Aydınlatma, Havagazı