Alimlama Estetiğinde Etkisel Ve Tarihsel Yaklaşimlar: Adelbert Von Chamisso “Peter Schlemihl'in Tuhaf Hikâyesi” Örneği
No Thumbnail Available
Date
2024
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Alımlama estetiği, okur-tepki kuramının, bir edebi metinden anlam çıkarırken her bir
okurun alımlamasını veya yorumlamasını vurgulayan bir çeşididir. Edebiyat
çalışmalarında alımlama estetiği, 1960'ların sonunda Hans Robert Jauβ'un
çalışmalarıyla ortaya çıkmıştır ve en etkili çalışmalar 1970'lerde ve 1980'lerin başında
Almanya ve ABD'de kendini göstermiştir. Jauβ, felse hermeneutikten yola çıkarak, edebi
eserlerin okurların edebiyat hakkındaki mevcut bilgi ve ön kabullerinden oluşan bir
beklenti ufkuna göre alımlandığını ve bu ufuklar değiştikçe eserlerin anlamlarının da
değiştiğini savunmuştur. Bu çalışma, Adelbert von Chamisso'nun Peter Schlemihl'in
Tuhaf Hikâyesi adlı eserini etkisel ve tarihsel alımlama estetiği çerçevesinde incelemeyi
amaçlamaktadır. Etkisel alımlama estetiği kapsamında, çalışmanın yazarı tarafından
eserdeki boş ve belirsiz alanların okuyucuda beklenti ufku bağlamında belli bir etki
yaratabileceği düşünülerek, özellikle Peter Schlemihl'in gölgesini kaybetme ve geri
kazanmak için çabalama sürecinin okuyucu üzerinde oluşturabileceği anlam katmanları
üzerine eserden alıntılar ile desteklenen yorumlarda bulunulmuştur. Bu kapsamda bu
çalışma, eserin sembolik yapısını ve karakterlerin kendine özgü özelliklerini inceleyerek
okuyucunun bu boşlukları kendi bakış açısıyla doldurabileceğini ve metne kişisel
anlamlar katabileceğini göstermektedir. Eserin bu açık uçlu ve çok katmanlı yapısı,
okuyucunun özdeşleşme ihtimalini artırarak bireysel yabancılaşma, kimlik ve toplumsal
normlar üzerine düşünmesini sağlamaktadır. Tarihsel alımlama estetiği açısından ise,
eserin yazıldığı 19. yüzyıldan günümüze kadar olan süreçte, edebiyat çevreleri ve
eleştirmenler tarafından eserin nasıl yorumlandığı ele alınmıştır. Eserin 19. yüzyıldaki
romantik hareketin etkisindeki yorumları, doğaüstü temalar ve bireyin içsel çatışmalarına
odaklanırken, 20. yüzyıl ve sonrasında modernist ve varoluşçu perspektierle bireyin
kimlik arayışı ve topluma yabancılaşması konularına odaklanan değerlendirmeler öne
çıkmıştır. Bu tarihsel analiz, eserin değişen dönemlere göre farklı anlamlarla
yorumlandığını, böylece geniş bir yorumlama çeşitliliği sunduğunu göstermektedir. Sonuç
olarak, klasik bir eser olarak günümüze kadar ulaşan Peter Schlemihl'in Tuhaf Hikâyesi
adlı eser çok yönlü yapısı sayesinde farklı dönemlerde yeniden anlamlandırılmış olup
geniş bir okuyucu kitlesine yönelik önemli bir anlam zenginliği taşımaktadır.
Description
Keywords
Alımlama Estetiği, Etkisel Alımlama, Tarihsel Alımlama, Adelbert Von Chamisso, Peter Schlemihl'in Tuhaf Hikâyesi