Enformel Sektörün Hane İçine Yansımaları: Gaziantep’te Fıstık Kıran Kadınlar

Abstract

Bu çalışma, kadın emeğinin yoğun bir çalışma biçimi olan enformel alanda ev eksenli çalışmayı, eleştirel feminist kuramsal ve yöntemsel tartışmaların ışığında yerel işleyişe örnek teşkil edebilecek fıstık kıran kadınlar üzerinden incelemiştir. Bu kapsamda ilk olarak enformel sektörün hem dünyada hem de Türkiye’deki emek piyasalarına yansımaları kavramsal ve tarihsel izleklerde kısaca tanıtılmıştır. Daha sonra ana akım iktisadi yöntem ve istatistiklerin enformel sektördeki emek-sermaye çelişkisini gözden kaçırdığı ve bu çelişkinin en dramatik sonuçlarının kadınlar tarafından tecrübelendiği gösterilmiştir. Bu girizgaha mukabil Gaziantepli fıstık kıran kadınların enformel emeğin hangi süreçlerinden geçtiği, esnek istihdam politikaları ve neo-liberalizm ile beraber bu emeğin nasıl dönüştüğü sorgulanmıştır. Bu bağlamda kadın emeğinin hem rekabetçi kapitalizm hem de ataerkil siyasal-kültürel pratikler aracılığıyla sömürülmesi, Gaziantepli fıstık kıran kadınların enformel ev içi emek süreçleri ile örneklenmiştir. Bununla beraber mülakatlar kadınların ev içinde sıradan addedilen işlerinin “görünmezliğinin” arttığını göstermiştir. Nihai olarak enformel sektörün yoksulluk ve sosyal güvencesizlik gibi belirgin karakteristik özelliklerine mülakat yapılan kadınların ifadelerinde de rastlanmış, sermaye ve patriyarka birlikteliğinin kadının ikincil konumunu sağlamlaştırdığı saptanmıştır.