Türkiye'de tehlikeli atık ve kimyasalların yönetimi ve çocuk haklarına etkileri

Abstract

Üretim ve tüketim kalıplarının sürdürülebilirliğinin ayrılmaz bir parçası iyi bir atık yönetimi ve sorumlu tüketimdir. Çevresel etkileri ve insanlığın üzerindeki etkileri nedeniyle, konu tehlikeli atık yönetimi ve kimyasallar olduğunda bu hususlar çok daha büyük önem taşımaktadır. Türkiye Basel, Stockholm ve Rotterdam Sözleşmelerine taraf olması Avrupa Birliği'ne uyum sürecinin de etkisiyle çok kapsamlı bir atık ve kimyasal yönetimi mevzuatına sahip olsa da uygulamada ve denetimde yaşanan sorunlar nedeniyle bu konuda başarısızlıklar yaşamaktadır. Yaşanan bu başarısızlıkların çocuk hakları üzerine etkileri yeterince araştırılmamıştır. Bu eksiklik veri sıkıntısı doğurmakta ve bu alanda yapılabilecek araştırmaların da önünü tıkamaktadır. Genel kanının aksine tehlikeli atık ve kimyasalların sadece sağlık hakkı üzerine değil, geniş bir çocuk hakları yelpazesini etkilemektedir. Bu ihlallere örnek olarak, kurşunlu boya ve asbest kullanımı barınma hakkını, pestisit kullanımı gıda hakkını, sanayi atıklarının akarsulara deşarjı su ve sanitasyon hakkını, zararlı maddeler içeren oyuncakla oyun oynama hakkını ihlal etmesi verilebilir. Bu ihlaller son yıllarda birçok insan hakkı örgütü tarafından incelenmeye başlamıştır. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi özel sektör ve kamu sektörünün alacağı tüm kararlarda bir "Çocuk Hakları Etki Değerlendirmesi" yapmasını önermektedir. Henüz deneme aşamasında olan bu uygulama bu güne kadar uygulanan benzerlerinden çok daha kapsamlı bir değerlendirme usulüdür. İsveç, Finlandiya, İskoçya İngiltere ve Kuzey İrlanda gibi ülkeler Çocuk Hakları Etki Değerlendirmesini deneyerek uygulamaya ve geliştirmeye çalışmaktadırlar. Türkiye henüz bu uygulamayı kullanmak için herhangi bir girişimde bulunmamıştır. Çalışmanın birinci bölümünde Türkiye'de tehlikeli atık ve kimyasalların yönetimi ve yaşanan aksaklıklar hakkında genel bilgiler verilirken ikinci bölümünde bu maddelerin çocuklar üzerine etkisi ve ihlal ettiği çocuk hakları ve çocuk hakları etki değerlendirmesi uygulaması anlatılmaktadır