Arşiv Anasayfası |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2005 yılında Ankara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi öğretim üyeleri Prof. Dr. Doğan ATILGAN, Prof. Dr. Sacit ARSLANTEKİN ve Doç. Dr. Özlem BAYRAM tarafından başlatılan akademik arşiv girişimi ile bilgi teknolojilerinin sunduğu olanaklardan da yararlanılarak internet ortamında isteyen herkesin Üniversitemiz akademisyenleri tarafından üretilen, telif hakkı Üniversitemiz bünyesinde bulunan tüm yayınlar için bilgiye serbestçe erişimi hedeflenmiştir. • OpenDOAR (Directory of Open Access Repositories) : Kurumsal dijital arşivlerin listesini veren ve içerikleri üzerinde toplu arama yapmaya aracılık eden bir dizindir.
İçindekiler
Kurumsal Akademik Arsiv Sistemleri açik erisimin alt yapisini olusturur. Açik erisim sistemleri, bilginin daha hizli ve daha çok kisiye kolayca ulastirilmasini, yeni çalismalar için kaynaklara kolay erisim ayricaliginin saglanmasi, daha önce ayni konuda neler yapildiginin kolayca belirlenmesi, yayinlara daha çok atif yapilmasinin saglamasinin yaninda, arastirmacilarin ve kurumlarinin sayginliklarinin artmasini saglar. Kurumsal Akademik Arsiv sistemleri kurumun entelektüel mirasini toplama, uzun dönem saklama islevini yerine getirir ve genis kitlelerin erisimine imkan saglayacak biçimde yapilandirilir. Kurumsal Akademik Arsiv sistemlerinde birimlerce üretilen kitap, makale, bildiri, tez, teknik rapor, fotograf, harita, ön baski, ders notu, veri setleri, ses ve video dosyalari gibi akademik dokümanlar arsivlenir.
Kurumsal Arsivler, bagli olduklari kurumun entelektüel birikimini uygun ortamlarda bir araya toplayan, saklayan, koruyan ve erisimini saglayan hizmetler bütünüdür.
Akademik Arsivler temsil ettigi kurumun entelektüel birikimini bir araya toplayarak bir kurumsal akademik arsiv sistemi olusturmayi ve içerigini telif haklarina uygun olarak uluslararasi standartlarda erisime sunmayi amaçlamaktadir. Diger bir ifadeyle Akademik Arsiv'in amaci, bilginin yayilmasini kisitlayan sorunlarin giderilmesi, bilgi teknolojisinin imkanlarindan yararlanarak yeni bir sistem olusturulmasi, Üniversitenin ve çalisanlarinin daha iyi taninmasinin saglanmasi ve dolayisiyla sayginliginin artirilmasidir.
Akademik Arsivler bagli oldugu kurumun entelektüel mirasini toplama, saklama ve genis kitlelerce kullanima sunma fonksiyonlarini yerine getirir. Bu çerçevede Akademik Arsiv'de birimlerce üretilen kitap, makale, bildiri, tez, teknik rapor, fotograf, harita, ön baski, ders notu, veri seti, ses ve video dosyalari gibi akademik dokümanlar derlenir.
Akademik Arsiv'in yararlari iki baslik altinda toplanabilir: 1) Kurumsal Yararlari: Kurum bünyesinde yürütülen her türlü akademik faaliyetin bilimsel, toplumsal ve ekonomik iliskisini ortaya koyarak kurumun degerini arttiran bir uygulamadir. Diger yararlari ise söyle siralanabilir:
2) Bireysel Yararlari: Son yillarda yapilan arastirmalar, tüm bilim dallarinda, erisilebilir bilgi kaynaklarinin, geleneksek yollarla saglanacak faydalarla karsilastirildiginda 2-3 kat daha etkili sonuçlari oldugunu göstermektedir. Dolayisiyla Akademik Arsiv'in bireysel yararlarini su sekilde siralayabiliriz:
Kurumsal akademik arsiv sistemlerinin içeriklerinin belirlenmesi için genel olarak iki yönlü bir ilke izlenir. Bu çerçevede Akademik Arsiv'in ilkelerini su sekilde ifade edebiliriz: 1) Kurumsal arsivlemeye dayali içerik ilkeleri: Üniversitenin sahip oldugu ve/veya bünyesinde üretilmis bilgi kaynaklarinin sayisallastirilarak arsivlenmesidir. Kurumsal arsivlemeye dayali içerik dokümanlari su sekilde siralanabilir:
2) Bireysel arsivlemeye dayali içerik ilkeleri: Ögretim elemanlarinin veya diger personelin bilimsel dergilerde ya da kongre, konferans gibi farkli ortamlarda yayinladiklari çalismalarinin birer kopyalarinin Akademik Arsiv'de arsivlenmesi ve açik erisime sunulmasi ile olusan içeriktir. Kurumsal arsivlerde öncelik, belirli bir kalite denetiminden geçmis hakemli dergilerde ve konferans kitaplarinda yayinlanmamis ve yayinlanmak için kabul almis yayinlara verilir. Bu tür yayinlarin, kabul edildikten hemen sonra açik erisim sistemine konulmalari, diger arastirmacilar tarafindan okunarak atif almalari açisindan büyük önem tasimaktadir; çünkü birçok bilim dalinda makalelerin dergilerde yayinlanmasi uzun zaman alabilmektedir. Kisisel arsivlemeye dayali içerik dokümanlari su sekilde siralanabilir:
Üst veri, sayisal bilgilerin ve bilgi kaynaklarinin derlenmesi, kimliklendirilmesi, kullanimi ve yönetimi ile ilgili yapilandirilmis bilgidir. Açik Arsivler Girisimi (OAI / Open Archives Initiative) ile uyumlu veri saglayicilari kendi üst verilerini en azindan Dublin Core biçiminde saglamak durumundadir. Dublin Core biçimi en çok kullanilan üst veri standartlarindan biridir. Bir doküman tanimlama standardi olarak olusturulmustur ve elektronik kaynaklarin bulunmasini saglamak için 15 üst veri ögesinden olusan bir kümedir. Böylece herhangi bir OAI uyumlu veri saglayici ve servis saglayici arasinda üst veri iletisimi ve etkili veri degisimi saglanabilir. Bu anlamda, karakter kodlamalarinin uluslararasi veri paylasiminda geçerliliginin olmasi için yazilimin, UNICODE (ASCII), Z39.50 gibi standartlar tarafindan desteklenmesi gerekir. Saglanacak yazilimin asagidaki kosullari da yerine getirmesi gerekir:
Açik erisim sistemlerinin temelini olusturan kurumsal akademik arsiv sistemleri için kullanilan yazilimlar, ücretsiz olan açik kaynak kodlu yazilimlar ve çesitli firmalar tarafindan üretilen ücretli paket programlardan olusmaktadir. Akademik Arsiv için MIT Üniversitesi'nin gelistirmis oldugu DSpace adli açik kaynak kodlu yazilim tercih edilmistir. DSpace yaziliminin bazi özellikleri asagida verilmistir:
Kurum adresli tüm yayinlarin "Kurumsal Akademik Arsiv Yönergesi" hükümleri geregince Akademik Arsiv'de arsivlenmesi zorunludur. Arsivlenen yayinlar telif haklarina uygun olarak erisime sunulur. Akademik Arsiv'de arsivlendigi halde telif hakki üçüncü kisi veya kurumlarda olan yayinlarin tam metinleri açik erisime kapali tutulur. Ancak arastirmacilarin sistem üzerinden yayinin yazarina istek göndermesi saglanir. Yazarin ön baski çalismasini arsivlemek için izin isteme gereksinimi yoktur; çünkü telif hakki sahibi kendisidir. Yazar, daha önce yayinlanmis çalismasinin bir kopyasini arsivlemek isterse telif hakki sahibinin izni gerekir. Arsivlenecek çalisma, yayinlanacak son baski olmadigi sürece, telif hakki ihlali söz konusu degildir. Kisisel arsivlemeye izin veren yayincilarin politikalari SHERPA/RoMEO adresinden detayli olarak incelenebilmektedir.
SHERPA; RoMEO servisi ile dünya çapinda yanicilarin telif hakki ve arsivleme politikalarini, JULIET servisi ile arastirmalara fon destegi saglayan kurumlarin politikalarini, OpenDOAR servisi ile açik erisime alt yapi saglayan açik erisim arsivlerinin listesini derleyen bir girisimdir. Farkli servisleri de bulunan SHERPA, yayincilarin politikalarini analiz eder, arsivleme izinleri ve yayinlama kosullari konusunda yazarlara ve kurumlara Açik Erisim politikalari konusunda rehberlik eder. SHERPA/RoMEO servisi yayincilarin arsivleme politikasini dört farkli renk ile belirlemistir. Bu dört rengin temsil ettigi politikalar su sekildedir:
a) Arsivleme: Arsivleme, Akademik Arsiv'de depolanacak bilgi kaynaginin yazari tarafindan üst verisinin olusturularak dosya/dosyalarinin yüklenmesidir. Arsivleme asamasi üst veri toplama, dosya yönetimi ve yayim iznini içerir. Üst veri toplama, belirlenen standarttaki veri kaydina göre yayinin künye bilgilerinin Akademik Arsiv veri giris formlarina girilmesi; dosya yönetimi ise en basit anlatimi ile çalismanin elektronik kopyasinin bu kayda eklenmesidir. Yayin izni ise, yazarin söz konusu yayini elektronik ortamda herkesin erisimine sunma hakkidir. b) Arsivleme Sonrasi: Yazarin, çalismasinin elektronik kopyasini Akademik Arsiv'e yükleme islemini yapmasindan sonra, yayinin arastirmacilarin erisimine açildigi süreçtir. Bu süreçte Akademik Arsiv yöneticileri tarafindan bazi islemler yapilir. Bunlar:
Akademik Arsiv Yönergesi geregince kurum adresli yayinlarin Akademik Arsiv'e kayit edilmesi zorunludur.
Akademik Arsiv arastirma ve içerik olusturma amaçli kullanabilir:
"Kayit için buraya tiklayin" seçenegi ile üyelik gerçeklestirilerek sisteme giris yapilir.
Akademik Arsiv'e kayit yapabilmek için iki kosul vardir:
Not: Bir koleksiyona gönderi yapabilmek için öncelikle Kurumsal Akademik Arsiv Yöneticisine bir mesaj atin ve bu mesajda gönderi yapmak istediginiz koleksiyonlara "kayit giris yetkisi" istediginizi belirtin. Akademik Arsiv yöneticisi sizi yetkilendirdikten sonra gönderi yapabilirsiniz.
Akademik Arsiv'e, Üniversite adresli yayinlar ile Üniversite çatisi altinda üretilen kitap, makale, bildiri, tez, teknik rapor, fotograf, harita, ön baski, ders notu, veri seti, ses ve video dosyalari, vb. gibi akademik nitelik tasiyan yayinlar kaydedilir.
Akademik Arsiv'e kayit yapabilmek için öncelikle sisteme giris yapilir. Yeni bir gönderi baslatilir. Gönderi yapilacak koleksiyon seçilir ve gönderi formu talimatlar takip edilerek doldurulur.
Kurumsal Akademik Arsiv sistemi ile kurum bünyesinde gerçeklestirilen çalismalarin derlenmesi, derlenen bu çalismalarin uluslararasi standartlarda kaydinin olusturulmasi, bu yolla global indekslerde kayitlarin yer almasi saglanir. Üniversitenin taninirligina önemli katki saglayacak Akademik Arsiv projesi için DSpace adli yazilim tercih edilmistir. Akademik Arsiv ile kurum adresli yayinlarin yaninda kurum bünyesinde üretilen kitap, makale, bildiri, tez, teknik rapor, fotograf, harita, ön baski, ders notu, veri seti, görüntüler, ses ve video dosyalari gibi akademik çiktilar arsivlenebilmekte ve internet araciligiyla telif haklarina uygun olrak erisime açilabilmektedir. |