Gerekçe
“Açık erişim”, kamu kaynaklarıyla desteklenen araştırmalardan üretilen yayınlara erişimde standart bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Kullanıcılar bilimsel yayınların tam metinlerine finansal, yasal ve teknik engeller olmaksızın kamuya açık Internet aracılığıyla ücretsiz olarak erişebilmektedirler. Yayınların tam metinleri okunabilir, indirilebilir, kopyalanabilir, dağıtılabilir, yazdırılabilir, aranabilir veya bu makalelerin tam metinlerine bağlantı verilebilir, dizinlemek için taranabilir, bir yazılıma veri olarak aktarılabilir ya da her türlü yasal amaç için kullanılabilir. Bilimsel yayınların tam bir sürümü açık erişime, sinirsiz dağıtıma, birlikte çalışabilirliğe ve uzun dönemli arşivlemeye olanak sağlamak için en azından bir çevrimiçi arşivde depolanır.
Avrupa Komisyonu (AK) bilginin serbest dolaşımım Avrupa Araştırma Alanı’nın (AAA) önceliklerinden biri olarak kabul etmektedir. Açık erişim, bilimsel bilgiye erişimde yasal, ticari ve teknolojik engelleri kaldırarak araştırma sürecini daha etkili, araştırma sonuçlarını daha görünür hale getirmektedir. Avrupa Komisyonu, 2012’de Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin ulusal açık erişim politikalarını geliştirmelerini, araştırma yapan ve destekleyen kurumların da bu doğrultuda hareket etmelerini ve geliştirilen politikaların ulusal düzeyde ve Avrupa çapında koordine edilmesini önermiştir. Dahası, 2014-2020 yıllarını kapsayan çerçeve programında (Ufuk 2020} AB fonlarıyla desteklenecek araştırmalar için açık erişim zorunlu hale getirilmiştir. ABD, (İspanya ve İtalya gibi ülkelerde kamu kaynaklarıyla yapılan araştırma çıktılarına açık erişim için yasal düzenlemeler yapılmıştır. Avrupa Araştırma Üniversiteleri Birliği bilimsel yayınlara ve verilere açık erişimi desteklemektedir.
Amaç:
Bilgi teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişim ve değişim, bilginin üretilme ve kaydedilme ve dağıtımda önemli değişiklere yol açmıştır. Bu değişime paralel olarak Ankara Üniversitesi’nde bir Kurumsal Arşiv oluşturulması kararlaştırılmıştır. Bu Kurumsal Arşiv ile Ankara Üniversitesi’nde üretilen bilimsel bilginin derlenmesi, saklanması ve Internet ortamında bir engele takılmaksızın açık erişime sunulması amaçlanmıştır.
Kurumsal Arşivin temel hedefleri, Ankara Üniversitesi’nde üretilen bilimsel bilginin tanırlılığının, dolayısıyla etkisinin artırılması, Ankara Üniversitesi’nin evrensel bilgi üretimine yaptığı katkının belgelenmesi ve Ankara Üniversitesi’nde üretilen çalışmalardan aşağıda adı geçen belgelerin Kurumsal Arşiv’de saklanması ve açık erişime sunulmasıdır.
Bilimsel dergilerde yayınlanmış makaleler,
Yayınlanma aşamasında olan makaleler,
Yüksek lisans ve doktora tezleri,
Konferans bildirileri,
Seminer metinleri,
Proje çalışmaları,
Kitap içinde bölümler,
Ödüllü çalışmalar,
Patentler,
Ankara Üniversitesi Kurumsal Arşivine yukarıda belirtilen çalışmalarıyla katkıda bulunacaklar Ankara Üniversitesi’nin akademik, idari personeli ve öğrencileridir.
Ankara Üniversitesi Kütüphanesi, Kurumsal Arşiv’in güvenirliğini, sürekli erişimini sağlamak, güncellemek için gerekli çalışmaları yürütmekle sorumludur.
Yetki ve Sorumluluklar;
Akademik, idari personelleri ve öğrencileri;
- Akademik, idari personeller o yıl içerisinde gerçekleştirdikleri bilimsel çalışmalarını en geç o öğretim yılı sonuna kadar Kurusal Arşive aktarmakla sorumludur.
- Lisans üstü öğrenciler tezlerini bitirdiklerinde en geç bir ay içersinde Kurumsal Arşive aktarmakla sorumludur.
- Kurumsal Arşive konulan materyalin, açık erişime tam metin olarak açılmasına veya belirli bir süreden sonra erişime açılma hakkı, yazarlar tarafından belirlenir.
Kütüphane;
- 2547 sayılı YÖK Kanunun 6. Bölüm 42. Maddesi d. Bendine göre amaç; kurumun bilimsel ve entelektüel birikimini eksiksiz derleme altına almaktır. Kütüphane, Ankara Üniversitesi Kurumsal Arşiv çalışması ile bu gerekliliği yerine getirmekle sorumludur.
- Kurumsal Arşiv’den sorumlu personelle ilgili bilgiler bölüm başkanlıklarına bildirilir.
- Öğretim elemanlarını ve lisansüstü programı öğrencilerini Kurumsal Arşivden haberdar etmek amacıyla, bilgilendirme kılavuzları hazırlanır, gerekli tanıtım ve bilgilendirme çalışmaları yapılır.
- Öğretim elemanlarının ve lisansüstü programı öğrencilerinin Kurumsal Arşive aktardıkları bilimsel çalışmalara ait metada girişleri kontrol edilir, düzenlemeler yapılır. Gerekli durumlarda bu düzenlemeler için akademik, idari personel ve öğrenci ile ilişkiye geçilir.
- Akademik, idari personel ve öğrenciler tarafından üretilen ve kurumun bilimsel ve entelektüel varlığını oluşturan çalışmaların Kurumsal Arşiv aracılığı ile erişime sunulması, uzun dönem korunarak saklanması ve güvenlik altında tutulması için gerekli teknik alt yapı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı ile birlikte yürütülür.
- Kurumsal Arşiv çalışmasına yönelik olarak diğer üniversite ve kurumlarla yapılacak anlaşmalar ve işbirlikleri Rektörlük onayına sunulmak üzere Kütüphane tarafından yürütülür.
Yararları;
- Açık erişim çalışmaları ile Üniversitemiz yayınlarının elektronik arşivinin oluşturulması,
- Üniversitemiz akademisyenleri tarafından üretilmiş bilgilere serbest, kolay, hızlı ve ücretsiz olarak erişim sağlanarak Üniversitemizin bilimsel çalışmalarının daha geniş bir kitle tarafından tanınması ve kullanılması,
- Araştırıcıların kurumsal arşivde yer alan bilimsel çalışmalarının daha yaygın kullanılmasıyla daha çok atıf almalarında yönlendirici olmak,
- Üniversitemiz tarafından yurt içi ve yurt dışında yayınlanan bilimsel çalışmalarıyla her türlü bilimsel etkinliklere yaptıkları katkılardan evrensel düzeyde haberdar olunmasını sağlayarak Üniversitemizin gerçek bilimsel performansının yansıtılması,
- Üniversitemiz akademisyenlerinin daha önce yayınlanmamış, ancak bilimsel içerikte olduğu düşünülen konferans ve ders notu gibi bilimsel etkinliklerinin elektronik ortamda yayınlanmasına olanak tanımak,
- Üniversitemiz akademisyenlerini bilimsel yayın yapmaya ve yayınlamaya özendirmek,
- Uluslar arası açık erişim protokol ve projelerinde Ankara Üniversitesi’nin katılım ve katkılarını sağlamak ve ulusal anlamada bu yöndeki çalışmalara önderlik etmek
- Ankara Üniversitesi Açık Erişim Sistemi OAI-PMH protokolüne uygunluğu sağlanarak Google Akademik, OAIster, Doar gibi çeşitli arama motorları tarafından taranabilmektedir.
Yayınlama ve Yararlandırma Hakkı;
Ankara Üniversitesi Kurumsal Arşivinde bilgi kaynaklarını yayınlanma ve onlardan yararlanma hakkı aşağıda belirlenen koşullarda gerçekleştirilir.
- Kurumsal arşivde çalışmaların tam metin olarak yer alması, yazarının kararına bağlıdır.
- İsteyen herkes sistemde kayıtlı çalışmalara serbestçe erişip, kullanabilir.
- Ankara Üniversitesi akademik, idari personeli ve öğrencileri ürettikleri her türlü bilimsel çalışmayı internet aracılığı ile işlem yaparak Ankara Üniversitesi kurumsal arşivinde olmasını sağlayabilir.
- Her hangi bir dergide yayınlamış veya yayınlanma kararı alınmış çalışmaların yayıncı baskısı olmaması koşuluyla telif hakları ihlali söz konusu değildir.
- Ankara Üniversitesi Kurumsal Arşivinde yer alan bilgi kaynakları kullanıldığında, kullanan kişi tarafından kaynak gösterilmesi bilimsel etik açısından gerekli ve zorunludur.