İki dilli toplumlarda baskın dilin diğer dil üzerindeki aşındırma etkisi: Azerbaycan Türkçesi-Farsça örneklemi üzerine bir araştırma

Abstract

Birinci dil aşınması, ikidilli topluluklarda dillerin etkileşimi sonucu ortaya çıkan ve genellikle anadilinde gerçekleşen dilbilimsel olgudur. Bu çalışmada dil aşınması olgusu çokdilli bir ülke olan İran'ın Azerbaycan Türkçesi-Farsça ikidillilerinin anadilleri (Azerbaycan Türkçesi) üzerinde incelendi. Azerbaycan Türkçesi, İran coğrafyasında tarihi boyunca Farsçayla etkileşimde olmuştur ancak son yüz yılda ülkenin tek resmî dil olması nedeniyle Farsça bu dil üzerinde baskın dil etkisi yaratmıştır. Bu nedenle Azerbaycan Türkçesinin bu süreçte aşınmaya uğradığı varsayılarak bu aşınmanın dilbilimsel betimlemesi bu tezde amaçlandı. Alıntı sözcüklerden yola çıkarak öncelikle sözcüksel aşınmaya odaklandı. Daha sonra ise aşındığı gözlemlenen sözcüklerin biçimbilimsel aşınması incelendi. Son olarak, bağlaçlar gibi yapıya bağımlı sözcüklerin sözcüksel ve biçimbilimsel aşınmanın ötesinde sözdizimsel aşınmaya yol açtığı sonucuna varılıp sözdizimsel düzlemde de aşınmanın niteliği incelenip betimlendi. Azerbaycan Türkçesinin hangi düzlemlerde ne kertede Farsçadan etkilenerek aşınma sergilediği dil aşınması kuramsal çerçevesiyle değerlendirilip tartışıldı.