Akademik kimlik oluşum sürecinin doktora eğitimi bağlamında çözümlenmesi

Abstract

Doktora eğitiminin önemi ve niteliğine ilişkin tartışmalarda son yıllarda bir artış gözlemlenmektedir. Doktora eğitimi bireylerin bilimsel yeterliklerini geliştirirken akademik topluluğun bilgi birikiminin öğretim üyeleri aracılığıyla bir sonraki kuşağa aktarıldığı bir süreçtir. Bireylerin kimliğine görece olumlu katkının yapıldığı bu sürecin sonrasında hem toplumsal hem de bireysel dönüşümün gerçekleşmesinin sağlandığı belirtilebilir. Bu araştırmada doktora süreci akademik kimlik oluşumu doktora öğrencilerinin var olan ve geçmiş deneyimleri ile sahip oldukları sosyal ve kültürel sermayenin bu süreçteki etkisinin çözümlenmesi amaçlanmıştr. Bu araştırma nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesi ile belirlenen ve bir kamu üniversitesinde görev yapan 17 öğretim üyesi ile bu üniversitenin doktora programlarına kayıtlı 34 doktora öğrencisinden oluşmuştur. Veriler, görüşme ve gözlem yöntemleri kullanılarak toplanmış ve içerik çözümlemesi ile çözümlenmiştir. Araştırma kapsamında ulaşılan sonuçlara bakıldığında; akademik kimliğin akademik (rol), sosyal ve bireysel olmak üzere çok boyutlu bir kimlik türü olduğu ve her bir boyutun doktora öğrencisinin akademik kimlik oluşumunu etkilediği ortaya çıkmıştır. Doktora sürecindeki akademik kimlik oluşumunu doktora öğrencilerinin sahip olduğu geçmiş deneyimlerin etkilediği, ailenin ekonomik ve tinsel (manevi) olarak sunduğu desteklerin olumlu bir akademik kimlik oluşumuna zemin hazırladığı, doktora öğrencilerinin içinde yetiştiği ve bulunduğu sosyal çevrenin niteliği ile kültürel sermaye özelliklerinin doktora sürecinde karşılaştıkları sorunları çözmede yardımcı olduğu saptanmıştır. Doktora öğrencisinin akademik topluluğa aidiyet hissetmesinin önemli olduğu ve kongre, sempozyum ya da bilimsel etkinliklerin onların bu topluluğa aidiyet hissetmelerine en fazla katkıyı sunduğu, doktora sürecinde kuramsal çalışmaların yanı sıra bilimsel çalışmalar yapmaya yönelik ders içeriklerinin oluşturulmasının akademik kimliği geliştiren en önemli öğe olduğu, danışmanların doktora öğrencilerinin akademik gelişimlerini onları destekleyerek, yönlendirerek ve çalışma gruplarına dahil ederek sağladığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Bilimsel çalışmalar üretmenin ve bilimsel çalışmaları sunmanın akademik kimlik oluşumuna olumlu, doktora öğrencilerinin akademik bağlamda yeterliğin düşük olması ve onların yaşadığı ekonomik sıkıntıların doktora süreci akademik kimlik oluşumunu olumsuz etkilediği belirlenmiştir. Bu bağlamda bu araştırmanın sonuçlarından yola çıkarak doktora öğrencilerinin nitelikli bir akademik kimlik oluşturmalarında var olan doktora programlarını bitirme koşullarının bilimsel bilgi üretimini daha fazla teşvik edecek şekilde düzenlenmesi; doktora programlarına öğrenci alma koşullarının doktora öğrencilerinin hem akademik yeterlikleri hem de bireysel özelliklerini değerlendirme sürecine katan bir süreç olması konusunda iyileştirilmesi; doktora öğrencilerine üniversitelerde sağlanan akademik çalışma ortamlarına ilişkin olanakların ve sağlanan ekonomik desteğin miktarının arttılarak daha fazla öğrenciye burs olanağı sağlanması gerektiği önerileri geliştirilmiştir.