Ortaokul müdürlerinin öğretmenler üzerindeki tahakküm davranışları ve etik liderlik becerilerine ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri

Abstract

Bu çalışmada, okul müdürlerinin öğretmenler üzerindeki tahakküm davranışları ile etik liderlik becerilerine yönelik müdür ve öğretmen görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin yer aldığı "karma araştırma" modeli benimsenmiştir. Araştırmanın hedef evrenini, İstanbul ili Ataşehir, Ümraniye ve Maltepe ilçelerinde bulunan kamu ortaokullarında görev yapan 3650 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmanın örnekleminde 347 öğretmen yer almıştır. Çalışmanın nitel bölümüne kamu ortaokullarında görevli 10 okul müdürü ve 15 öğretmen katılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen "Tahakküm Ölçeği" ve "Etik Liderlik Becerileri Ölçeği" kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS programında çözümlenmiştir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin ölçeklere verdikleri yanıtların aritmetik ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Katılımcıların tahakküm davranışlarına ve etik liderlik becerilerine ilişkin görüşlerin belirlenmesi ve çeşitli demografik değişkenlere göre incelenmesinde t- testi, Mann Whitney U testi, Anova ve Kruskal Wallis H testleri kullanılmıştır. Araştırmanın nitel bölümünde ise katılımcılar ile görüşme yapılmış ve görüşme dökümleri içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırma sonuçlarına göre okul müdürlerinin öğretmenler üzerindeki tahakküm davranışlarının orta düzeyde olduğu görülmüştür. Ayrıca öğretmenlerin tahakküm görüşleri cinsiyet, kıdem, branş ve müdürle çalışma süresine göre farklılaşmamıştır. Diğer taraftan öğretmenler, okul müdürlerinin etik liderlik becerilerini orta düzeyde gösterdiklerini ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin etik liderlik becerilerine ilişkin görüşleri kıdem ve okul müdürü ile çalışma süresine göre farklılık göstermezken; branşta fen bilimleri alanı öğretmenlerinin lehine, cinsiyete göre ise kadın öğretmenlerin lehine farklılaşmıştır. Ayrıca okul müdürlerinin tahakküm davranışı ve etik liderlik becerileri arasında yüksek düzeyde negatif bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın nitel kısmında okul yöneticileri öğretmenlerle diyalog kurmaya istekli olduklarını ve öğretmenlerin katılımını önemsediklerini belirtmişlerdir. Ancak öğretmenlerin davranışlarını disiplin açısından kontrol etme ihtiyacı hissetmişlerdir. Etik liderlik becerileri konusunda ise çoğu yöneticinin öğretmenlere yönelik etik farkındalık faaliyeti gerçekleştirdiğini, etik değer, ilke ve standartları paylaştığını, etik davranışları teşvik ettiğini, öğretmenlere rol model olduklarını, etik dışı davranışlar karşısında net tepki gösterdiğini ve etik denetimin yapıldığını ifade etmişlerdir. Öğretmenler, okul müdürlerinin tahakküm davranışlarına yönelik diyalog kurma, katılım sağlama ve kontrol etmeyle ilgili kısmen benzer görüşler belirtmişlerdir. Etik liderlik becerilerine ilişkin görüşlerinin ise okul müdürlerinin etik liderlik becerilerine ilişkin görüşlerinden farklı olduğu görülmüştür. Çalışmanın sonuçlarına bağlı olarak çeşitli öneriler sunulmuştur.