XVI. yüzyıl divanlarında nasihat

Abstract

Bu çalışmada XVI. yüzyıl dîvânlarından on üç tanesi seçilerek nasihat muhtevası incelenmiştir. İncelenen dîvânlar; Âhî, Hayretî, Usûlî, Zâtî, Fuzûlî, Hayâlî, Muhibbî, Emrî, Taşlıcalı Yahyâ Bey, Murâdî, Nev'î, Bâkî ve Bağdatlı Rûhî'ye aittir. Nasihatler, dinî ve tasavvufî konulara dair, genel ahlâka dair, sosyal ve kültürel hayata dair nasihatler olmak üzere üç ana başlık altında değerlendirilmiştir. Şairlerin tasavvufî konularda daha fazla nasihat ettikleri tespit edilmiştir. Dünyanın geçiciliği, âlemin özünün aşk olduğu, iyilik etme ve kötülükten sakınmanın insanı iki cihanda mutlu edeceği konularında şairlerin ortak bir duyuş sergiledikleri görülmüştür. Tevbe, zikir ve duanın önemi üzerine öğütler veren şairler, okuyucuya sabır, şükür, kanaat, vefâ gibi hasletleri kazandırmaya yönelik telkin ve tavsiyelerde bulunmuşlardır. Dîvânlarda nasihat muhtevası; öğüt vermek gayesiyle yazılan, tamamı nasihat içerikli manzumeler ve bir manzumenin arasına serpiştirilmiş öğüt veren bir ya da birkaç beyit olmak üzere iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Dîvânlara göre farklılık göstermekle birlikte beyit düzeyinde nasihatlerin daha fazla yekûn tuttuğu tespit edilmiştir. Beyit düzeyinde en çok nasihat, Muhibbî Dîvânı'nda yer alır. Sultan şair Murâdî'nin Divân'ı ise 92 manzume ile en fazla müstakil nasihat-nâme içeren dîvândır. Taşlıcalı Yahyâ Bey Dîvânı da nasihat muhtevasının yoğunluğu ile dikkati çekmektedir.