Oryantalizm ve Batılı seyyahların gözüyle XIX. yüzyılda Türkistan'da kadın

Abstract

Günümüz teknolojisi, görsel, yazılı ve sanal iletişim araçları ile birbirlerine uzak coğrafyalarda yaşayan insanların, günlük hayatlarına, siyasi gelişmelerine, kültürlerine dair bilgilere hızla ulaşımı kolaylaştırmaktadır. Ancak geçmiş yüzyıllarda insanlar bu türlü hızlı ve sürekli bilgi akışından mahrum koşullara sahiptiler. Bu noktada seyahat yazımı, kültürler arası bilgi akışını sağlayan iletişim araçlarından bir tanesi olmuştur. Seyahatnameler, sundukları bilgi ve gözlemlerle hitap ettiği okuruna, uzak diyarlardan haberler getirmişlerdir. Ancak bu yazın türü sadece bilgi aktarım aracı olarak kalmamış; farklı kültürlere dair algı mekanizması oluşturulmasında da aracılık yapmışlardır. Bu bilgi ve algının oluşumu aynı zamanda bugünün insanı için geçmişe ışık tutabilmeye de kaynak oluşturmaktadır. Çalışmamızda XIX. yüzyıl şartlarında Türkistan kadınının gündelik yaşamını, aile ilişkilerini, sosyal hayatını bölgede çeşitli amaçlarla bulunmuş olan Batılı seyyahların gözlemleriyle inceledik. Çalışmamızın giriş bölümünde seyahatname yazımı, seyyahlar ile ilgili bilgiler ve seyyahların orada bulunmasına neden olan siyasi koşulları özetledik. Birinci bölümde, İslam öncesi ve İslami dönem başlıkları altında Türk kadının özel ve sosyal hayatının akışını ve kültürel değişimleri anlayabilmek açısından tarihte Türk kadını konusuna değindik. İkinci bölümde yukarıda bahsettiğimiz gibi seyahatnameler kültürler arası bir algı mekanizması işlevi gördüğünden, oryantalist çalışmalar ve Doğu-Batı ilişkileri üzerinde durduk. Konumuz kadın olduğundan, kadının ve dişilliğin, Doğu'ya dair oluşturulan öteki algısıyla bağları üzerinde durduk. Üçüncü bölümde, XIX. yüzyılda Batılı seyyahlarca kaleme alınmış, ulaşabildiğimiz seyahatnamelerde Türkistan'da Türk kadınlarına dair sunulan bilgi ve gözlemlerine yer verdik. Sonuç bölümünde ise edindiğimiz bilgilerle ilgili olarak bir değerlendirme sunmaya çalıştık.