Ankara ili Aile Hekimlerinin hasta merkezli ve kontrol odaklı olmalarının tükenmişliğe etkisi

Abstract

Tükenmişlik bireyi, çalıştığı kurumu ve çevresini olumsuz etkileyen sosyal bir durumdur. Tükenmişliği bireysel, sosyal ve işle ilgili pek çok faktör etkilemektedir. Yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim, aile yapısı, sosyal destek düzeyi, iş yükü, çalışma sisteminin yapısı gibi etkenlerin tükenmişliği etkileyen faktörler olduğu çeşitli çalışmalarla tespit edilmiştir. Tanımlayıcı ve kesitsel tipteki bu çalışmamızda Ankara ili Aile Sağlığı Merkezlerinde görev yapan aile hekimlerinde hasta merkezli bakım, kontrol odağı ve tükenmişlik arasındaki ilişkinin saptanması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: 15 Ocak- 15 Mart 2021 tarihleri arasında Ankara ili Aile Sağlığı Merkezlerinde görev yapan 86 aile hekimi değerlendirildi. Çalışmada e-anket kullanılmıştır. Çalışmada gönüllülük esas alınmıştır. Veri toplamak için sosyodemografik anket, Maslach Tükenmişlik Ölçeği, paylaşılan karar verme anketi ve Rotter'in iç dış kontrol odak ölçeği kullanılmıştır. Değerlendirmelerde IBM SPSS Statistics 20 programı kullanıldı ve istatistiksel anlamlılık sınırı olarak p<0,05 kabul edildi. Bulgular: Çalışmamıza 86 aile hekimi dahil edildi. Katılımcıların yaş ortalaması 40,86±10,02 (min: 26 max: 70), doktor olarak çalışma süreleri ortalaması 8,31±6,41 yıl (min:1 yıl, maks:38 yıl) idi. %53,5'i kadındı. Katılımcıların %62,8'i yüksek düzeyde duygusal tükenme, %51,2'si yüksek düzeyde duyarsızlaşma ve %50'si yüksek düzeyde kişisel başarı oranına sahipti. Katılımcıların LoC skoru ortalama 6,59±2,73 ve paylaşılan karar verme oranı %75,63 olarak saptandı. Paylaşılan karar verme ile tükenmişlik arasında bir ilişki saptanmadı. Yüksek düzey duygusal tükenmeye ve yüksek düzey kişisel başarıya sahip katılımcıların LoC skorları daha büyük saptandı. Sonuçlar: Çalışmamızın sonucunda aile sağlığı merkezlerinde çalışan aile hekimlerinin tükenmiş düzeylerinin ve paylaşılan karar verme oranlarının yüksek olduğu görülmüştür ancak aralarında bir korelasyon saptanmamıştır. Katılımcıların çoğunun iç kontrol odaklı oldukları saptanmıştır. Tükenmişliğin güçlü bir göstericisi olan duygusal tükenme alt boyutuyla LoC skoru arasında pozitif ilişki saptanmıştır. Politika uygulayıcıları ve üst düzey sağlık kuruluşları tarafından hasta sayısının azaltılması, sağlık hizmeti kalitesinin arttırılması ve sağlıkta şiddet uygulayanlara ağır cezalar verilmesi gibi önlemlerin alınması gerekmektedir.