Madde bağımlılarında bağımlılık tedavisinin beslenme durumu, depresyon ve uyku kalitesi üzerindeki etkisi: Bir hastane örneği

Abstract

Bağımlılık tedavisi bağımlılığın ve komorbid sağlık sorunlarının kontrol altına alınabilmesi ve tedavi edilebilmesi için oldukça önemlidir. Bu çalışma AMATEM yataklı bağımlılık tedavisi gören bağımlılarda bağımlılık tedavisinin bireylerin beslenme durumu, depresyon ve uyku kalitesi üzerindeki etkilerini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Çalışma 21 günlük bağımlılık tedavisini tamamlayan 19-64 yaş erkek alkol (n=20) ve madde (n=18) bağımlısı bireyler ile tamamlanmıştır. Araştırma verileri genel bilgiler, beslenme alışkanlıkları, Basitleştirilmiş Beslenme İştahı Anketi (SNAQ), Kısa Fiziksel Aktivite Değerlendirme Formu, antropometrik ölçümler, Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) ve Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) bölümlerini içeren bir anket formu ile tedavi öncesi ve tedavi sonunda toplanmıştır. AMATEM'de yatan hastalarda tedavi öncesi rutin olarak bakılan biyokimyasal bulgular hasta dosyalarından alınmıştır. Bağımlılık tedavisi sonundaki SNAQ puanlarının hem alkol hem de madde bağımlılarında tedavi öncesine göre anlamlı olarak arttığı bulunmuştur (p<0,001). Tedavi ile alkol bağımlılarının alkol, kahve, çay, asitli-şekerli içecek ve tatlı tüketim isteklerinde, madde bağımlılarının ise kahve, çay ve tatlı tüketim isteklerinde anlamlı farklılıklar olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Bu maddeleri tüketim miktarları incelendiğinde de tedavi sonunda alkol bağımlılarının çay ve tatlı tüketimi ve kafein alım miktarlarının, madde bağımlılarının ise tatlı tüketim ve eklenmiş şeker alım miktarlarının tedavi öncesine göre anlamlı olarak artmış olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Alkol bağımlılarının tedavi ile enerji alımlarının azaldığı, karbonhidrat, protein, yağ, doymuş yağ, omega-6, omega-3 alım miktarları ve bunların diyet enerjisine olan katkıları ile posa ve kolesterol alımlarının anlamlı olarak arttığı bulunmuştur (p<0,05). Madde bağımlılarında da tedavi sonundaki enerji, karbonhidrat, protein, posa ve kolesterol alımları ve karbonhidrat ve yağın diyet enerjisine olan katkıları tedavi öncesine göre anlamlı olarak artmıştır (p<0,05). Bağımlıların mikro besin ögeleri alımları incelendiğinde; alkol bağımlılarında tedavi ile A, E, K, tiamin, riboflavin, niasin, folat, B12 ve C vitaminleri ile Ca, Fe, Zn, P, Cu ve potasyum mineralleri; madde bağımlılarında ise tiamin, riboflavin ve folat vitaminleri ile Ca, Fe, P, Cu, Mg ve potasyum mineralleri alımlarının anlamlı olarak arttığı tespit edilmiştir (p<0,05). Alkol bağımlılarının tedavi sonundaki vücut ağırlığı, BKİ, kalça ve üst orta kol çevresi, üst orta kol kas ve yağ alanı, triseps deri kıvrım kalınlığı, vücut yağ ve su yüzdesi ve el kavrama gücü ölçümlerinin; madde bağımlılarında da vücut ağırlığı, BKİ, bel, kalça, boyun ve üst orta kol çevresi, üst orta kol kas ve yağ alanı, triseps deri kıvrım kalınlığı, bel boy ve bel kalça oranı, vücut yağ ve su yüzdeleri, yağsız vücut kütlesi ve el kavrama gücü ölçümlerinin tedavi öncesine göre önemli ölçüde artmış olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Bağımlılık tedavisi ile her iki grupta da ortalama BDÖ puanlarının anlamlı olarak azaldığı, PUKİ puanlarındaki azalmanın ise sadece alkol bağımlılarında istatistiksel açıdan anlamlı olduğu bulunmuştur (p<0,001). Sonuç olarak bağımlılık tedavisi ile bağımlıların depresyon belirtileri ve uyku kalitelerinde iyileşmeler, beslenme durumlarında ise önemli değişimler olduğu belirlenmiştir. Ancak beslenme durumundaki bu değişimlerin hem olumlu hem de olumsuz yönleri bulunmaktadır. Bu nedenle bağımlıların tedavi sürecinde sağlıklı beslenme açısından bilinçlendirilmeleri ve tıbbi beslenme tedavisi almaları gerektiği düşünülmüştür.