Kişilik kavramının envanterler yoluyla sayısallaştırılması

Abstract

Bu araştırmada kişilik analizi amacıyla yoğunluklu olarak işe alım esnasında başvurulan, Marston'un ortaya koyduğu DISC kişiliklerinin kullanıldığı envanterler üzerinden çalışma hayatında yer alan bireylerin hem iş hem gündelik hayatları ve hatta kişilikleri üzerindeki etkileri ele alınmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış ve Ankara ili özelinde çalışan kadın ve erkek bireylerle derinlemesine mülakat gerçekleştirilmiştir. Günümüz çalışma hayatı göz önünde bulundurulduğunda işe alım konusunda hız ve pratikliğin önemli ve kârlı olduğu gözlemlenmektedir. Bu sebeple iş başvurusunda bulunan adaylar iş görüşmesinden önce hızlı ve net ifadelerle kişiliklerini ortaya koyacak testlere tabi tutulmaktadır. Farklı alanlardan pek çok firma ve kurumun kullandığı kişilik envanterlerindeki DISC kişiliklerinin, çalışma hayatındaki birey ve kişilik ile karşılıklı etkileşiminin neoliberal kuram ve teknoloji bağlamlarında incelenmesi bu tez çalışmasının amacını oluşturmaktadır. 1900'lü yılların başlarında farklı kişilik özelliklerinin akademik çalışmalar doğrultusundaki bilimsel dil aracılığıyla kategorilendirilmesi ve bu çerçevede günümüz iş tanımı, iş koşulları, işe kabul unsurları, çalışma hayatındaki bireyin iş üzerinden tanımlanması ve bireyin gündelik yaşamı ile kişiliğine dair değişim ve dönüşümle nasıl bir ilişki içerisinde hareket ettiği anlaşılmaya çalışılmıştır. Buradan hareketle; Dominant, İkna Edici, Sadık ve Ciddi karakter tiplerinin hangi kişilik özelliklerinden ne şekilde taşıdığı, bu tipteki karaktere sahip olan bireylerin hangi cinsiyet rolleriyle tanımlandığı yahut gündelik hayatında hangi davranışları sergileyeceğinin detaylı tanımlarını içeren "Emotions of Normal People" adlı eser bu çalışmanın temel kaynağını oluşturmaktadır. Bu minvalde adı geçen eserde tanımlanan kişilik ve davranış kavramların iş hayatına uyarlanması ise neo-kapitalist bir iş dünyası varsayımı üzerinden kişilerin kurguladıkları hayatlar kapsamında, kurduğu tahakküm ve değişim bağlamında anlaşılmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kişilik, DISC Kişilik Kavramları, Kişilik Envanteri, Çalışan Birey, Neo-Kapitalizm, Neoliberalizm, Cinsiyet Rolleri