Antipsikotik kullanımına bağlı kilo alımının yeme tarzı, fiziksel etkinlik ve el kavrama gücü ile ilişkisi

Abstract

Giriş ve Amaç: Psikiyatri hastalarında kilo alımı sedanter yaşam tarzı, düzensiz beslenme, düşük fiziksel aktivite ve ilaç kullanımı gibi birçok faktöre bağlıdır. İkinci kuşak antipsikotik ilaç kullanımı yaygınlaştıkça hastalarda kilo alımı ve obezite de artmıştır. Kilo alımına bağlı ilaç bırakma, buna bağlı hastalığın relapsı, koroner arter hastalıkları, diyabet, metabolik sendrom gibi riskler artmaktadır. Bu hasta gruplarında gerek farmakolojik gerekse de non farmakolojik müdahaleler ne yazık ki kısıtlı fayda sağlamaktadır. Psikotik bozukluğu olan hastalarda ruhsal alanda bozukluk olduğu gibi fiziksel sağlık durumlarında da aksamalar olmaktadır. El kavrama gücü hastalarda fiziksel sağlık durumunu gösteren parametrelerden biridir. Kavrama gücü ayrıca beslenme durumu ve kas kütlesi, fiziksel işlev ve sağlık durumu hakkında da bilgi vermektedir. Bu çalışmada Antipsikotik kullanan hastalarda el kavrama gücünün kilo alımı için bir biyo-belirteç olarak kullanılması ve ilaç kullanımı öncesinde hangi özelliklerin, ilaç kullanımına bağlı kilo alma ile ilişkili olduğunun ele alınması amaçlanmaktadır. Yöntem: Çalışmaya Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı'na Şubat ve Mart 2019 tarihlerinde ayaktan başvuran ve yatan hastalardan dahil edilme kriterlerini karşılayan, çalışmaya katılmayı kabul eden ve antipsikotik ilaç tedavisi başlanması veya kullandığı AP'in değiştirilmesi planlanan 48 hasta alınmıştır. Toplamda 7 hasta değerlendirme sürecine uyum sağlayamadığı için çalışmadan çıkarılmıştır. Hastaların ilk ve üçüncü ay değerlendirmeleri için sosyodemografik özellikler ve antropometrik ölçümleri içeren vaka takip formu verilmiştir. Ayrıca üç faktörlü yeme ölçeği, uluslararası fiziksel aktivite anketi, işlevselliğin genel değerlendirilmesi, çocukluk çağı travma ölçeği, klinik global izlem ölçeği gibi klinik ölçekler uygulanmıştır. Hastaların beslenme durumunun saptanması için besin tüketim sıklığı verilmiş ve el kavrama gücü testi ile el kavrama gücü belirlenmiştir. Bulgular: Örneklemden 27 hastaya (%65,9) ilk defa antipsikotik ilaç tedavisi başlanmış, 14 hastaya (%34,1) ise bir antipsikotik ilaçtan diğerine geçiş yapılmıştır. Çalışmaya alınan hastaların %24'ünde (n=10) ilk ağırlığına göre %7 veya daha fazla klinik kilo artışı olduğu gözlemlenmiştir. Hastaların ilk ve üçüncü ay değerlendirmesindeki kilo değişimi ortalama 3,2 şeklinde bulunmuştur. Kilo alan ve almayan gruplar yaş, cinsiyet, eğitim durumu, iş durumu ve medeni durum, el kavrama gücü açısından karşılaştırıldığında istatistiksel anlamlı bir fark bulunamamıştır. Fakat fiziksel aktivite düzeyi ve 3 faktörlü yeme ölçeği puanı ile gruplar arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Kilo değişim değeri ile çocukluk çağı travma ölçeği (ÇÇTÖ), üç faktörlü yeme ölçeği puanı (ÜFYÖ), klorpromazin eş değer dozu (KED), işlevsellik düzeyi, el kavrama gücü (ElKG), ilk değerlendirmedeki vücut kitle indeksi diyet enflamasyon skoru (DEI), akdeniz diyet skoru (ADS), gibi değişkenler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulanamamıştır. Sonuç: Bu çalışmada antipsikotik ilaç tedavisi alan hastaların kilo alımı ile el kavrama gücü arasında bir ilişki gösterilememiştir. Fiziksel aktivite düzeyi ve 3 faktörlü yeme ölçeği toplam puanı ile kilo alımı arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Bu çalışma psikotik bozukluğu olan hastalarda kilo alımı için el kavrama gücünü bir biyo belirteç olarak ele alan ilk çalışmadır ve kilo alımı ile ilgili riskli hasta gruplarını önceden tahmin etme gibi yüksek klinik öneme sahip bir konuyu ele almaktadır. Anahtar Kelimeler: Antpsikotik, kilo alımı, fiziksel aktivite, yeme tarzı, el kavrama gücü