Erişkin dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu bulunan hastalarda çiğneme ve tekrarlayıcı motor aktivitenin dikkat üzerine etkisinin incelenmesi
Abstract
Giriş ve Amaç: Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, süreklilik gösteren dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik ile seyreden klinik bir sendromdur. Erişkinlerde DEHB, çocuk ve ergenlerden farklı bir klinik görüngüye sahip olup dikkat sorunları, odaklanma güçlüğü, sosyal ve mesleki uyum güçlüğü ile kişiler arası ilişki sorunları ön plandadır. Önceki çalışmalarda sakız çiğneme ve tekrarlayıcı motor aktivite dikkat artışı ve stresin azalması ile ilişkilendirilmiştir. Bu çalışmada, erişkin DEHB hastalarında sakız çiğneme ve tekrarlayıcı motor aktivitenin dikkat üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi ve sağlıklı gönüllülerle karşılaştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Çalışmaya 18 – 45 yaş aralığında DEHB tanısı alan 30 hasta ve hastalarla yaş ve toplam eğitim süreleri açısından eşleştirilmiş 30 sağlıklı gönüllü dahil edilmiştir. Katılımcılara DEHB tanısını değerlendirmek için Yetişkinlerde DEHB için Tanısal Görüşme (DIVA 2.0) uygulanmıştır. Klinik değerlendirme için Hamilton Depresyon Ölçeği, Erişkin DEHB Kendi Bildirim Ölçeği, Wender Utah Derecelendirme Ölçeği, Aşırı Odaklanma Ölçeği, Durumluluk Süreklilik Kaygı Ölçeği kullanılmıştır. Katılımcıların dikkat performanslarını ölçümüne yönelik olarak modifiye Sürekli Performans Testi, sakız çiğneme (şekersiz, kokusuz ve aromasız bir sakız ile), tekrarlayıcı motor aktivite (tekrarlayıcı bir şekilde bir davul pedalına basarak) ve nötr koşullarda, her bir koşul için bir kez olmak şartıyla toplamda üç kez uygulanmıştır. Her koşulun sonunda katılımcılardan deney anındaki kaygı ve dikkat düzeylerini vizüel analog skala ile puanlamaları istenmiştir. Her bir koşul için katılımcıların doğru hedefe cevap sayısı ve ortalama reaksiyon zamanı parametreleri hesaplanmıştır. Bulgular: Katılımcıların doğru hedef için reaksiyon zamanlarının her iki aktif koşulda da nötr koşula göre anlamlı düzeyde kısaldığı bulunmuştur. Ortalama reaksiyon zamanları gruplar içinde değerlendirildiğinde aktif koşullar için her iki grupta da kısalma göstermiştir. Ancak gözlemlenen bu değişim istatistiksel olarak anlamlılık sınırları içinde değildir. Ayrıca öznel kaygı ve dikkat düzeyi puanlarının gruplar arasında nötr koşulda gösterdikleri anlamlı farklılık sakız çiğneme koşulunda ortadan kalkmıştır. Doğru hedefe cevap sayısı parametresinde SPT'nin nötr koşulda gruplar arasındaki ayırt ediciliği sakız çiğneme koşulunda kaybolmuştur. Sonuç: Bu çalışmada hem sakız çiğnemenin hem de tekrarlayıcı motor aktivitenin her iki grubun dikkat performanslarını olumlu yönde etkilediği, ancak iki aktif koşulda da bu etkinin DEHB grubu için, sağlık kontrol grubundan farklı olmadığı bulunmuştur. Sakız çiğneme ve tekrarlayıcı motor aktivite, dikkati iyileştirme açısından kolay erimli, yardımcı bir müdahale aracı olarak kullanılabilir.