OECD ülkelerinin sağlık sistemlerinin kümeleme analizi ile sınıflandırılması ve verimliliklerinin değerlendirilmesi
Özet
Bu çalışmanın amacı, OECD'ye üye 35 ülkenin sağlık sistemleri verimliliklerinin belirlenen sağlık göstergelerine göre Veri Zarflama Analizi yöntemi ile değerlendirilmesidir. Ülkelerin verimliliklerinin değerlendirilmesinde hekim sayısı (1 000 kişiye düşen), hasta yatağı sayısı (1 000 kişiye düşen), GSYİH'den sağlığa harcamalarına ayrılan pay (%), kızamık aşısı olan çocukların yüzdesi (%) ve günlük sigara içen 15 yaş üstü erişkinlerin yüzdesi (%) girdi değişkeni olarak; doğumda beklenen yaşam süresi (yıl) ve bebek ölüm hızı (1 000 canlı doğumda) ise çıktı değişkeni olarak kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini OECD üyesi 35 ülke oluşturmaktadır. Araştırmanın ilk aşamasında, ülkelerin sağlık sistemleri verimlilikleri Veri Zarflama Analizi yöntemi ile değerlendirilmiştir. İkinci aşamada, ülkeler arasındaki girdi ve çıktı miktarları göz önünde bulundurularak homojenliğin arttırılması için ülkeler Kümeleme Analizi yöntemi ile sınıflandırılmıştır. Kümeleme Analizi yöntemiyle Türkiye'nin hangi OECD ülkeleri ile benzerlik gösterdiği belirlenmiş ve sağlık göstergelerine göre kümeler arasındaki farklılıklar değerlendirilmiştir. Üçüncü aşamada, Türkiye'nin dahil olduğu kümedeki ülkelerin sağlık sistemlerinin göreli verimlilikleri tekrar Veri Zarflama Analizi yöntemi ile değerlendirilmiştir. Kümeye ait ülkelerin genel teknik verimlilik (CCR), saf teknik verimlilik (BCC) ve ölçek verimlilik skorları hesaplanmıştır. OECD üyesi 35 ülkenin sağlık sistemleri verimliliğinin değerlendirilmesi sonucunda hem yüksek sağlık sonuçlarına sahip hemde düşük sağlık sonuçlarına sahip ülkeler verimli bulunmuştur. Düşük sağlık sonuçlarına sahip ülkelerin yüksek sağlık sonuçlarına sahip ülkelere referans olması doğru ve güvenilir bir sonuç olarak bulunulmamış ve bu durumun aşılması için benzer girdi ve/veya çıktı seviyelerine sahip ülke kümelerinin kendi içlerinde değerlendirilmesi uygun görülmüştür. Birbirine benzer sağlık girdi ve çıktı değişkenlerine sahip ülkelerin sınıflandırılması ve böylelikle homojenliğin arttırılması için Kümeleme Analizi uygulanmıştır. Kümeleme Analizi sonucunda ülkelerin iki farklı kümeye ayrıldığı görülmüştür. Türkiye, Şili, Meksika, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Polonya ve Slovakya ile ikinci kümede yer almıştır. Birinci ve ikinci kümeler arasında GSYİH'den sağlığa ayrılan pay, günlük sigara içen 15 yaş üstü erişkinlerin yüzdesi, doğumda beklenen yaşam süresi (yıl) ve bebek ölüm hızı değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Türkiye'nin dahil olduğu küme ülkelerinin verimliliğinin tekrar değerlendirilmesi sonucunda Estonya, Meksika, Şili ve Türkiye'nin genel teknik verimli olduğu görülmüştür. Bu ülkelerin verimlik sınırında yer aldıkları fakat sağlık sonuçlarının OECD ortalamasının altında olduğu görülmektedir. Estonya, Meksika, Şili ve Türkiye'nin mevcut verimlilik düzeylerini koruyarak, sağlık sonuçlarını iyileştirmeye yönelik politikalar geliştirmesi önerilmektedir. Anahtar Sözcükler: Kümeleme Analizi, OECD, Sağlık Göstergeleri, Veri Zarflama Analizi, Verimlilik