Alzheimer hastalığına bağlı demans olgularında yargılama becerilerinin değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada Alzheimer Hastalığı'na bağlı demans (bunama) tanısı alan hastalarda yargılama becerilerinin değerlendirilmesi ve sağlıklı yaşlılarla karşılaştırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemini DSM-5 tanı ölçütlerine göre AH'na bağlı majör nörobilişsel bozukluk tanısı alan 30 hasta ile başka herhangi bir nörolojik ya da psikiyatrik hastalığı bulunmayan gönüllü 25 sağlıklı birey olmak üzere toplam 55 birey oluşmaktadır. Katılımcıların genel bilişsel işlevlerini değerlendirmek amacıyla Montreal Bilişsel Değerlendirme Aracı (MOBİD), Standardize Mini Mental Test (SMMT), Saat Çizme Testi (SÇT), Sözel Bellek Süreçleri Testi (SBST), Bilgilendiriciye Uygulanan Bilişsel Kayıp Anketi (BİLKAN); işlevsellik düzeylerini değerlendirmek için İşlevsel Faaliyetler Anketi (İFA), çalışma belleği ve soyutlama becerilerini değerlendirmek için Wechsler Yetişkinler için Zeka Ölçeği-Gözden Geçirilmiş Formu (WYZÖ- WAIS-R)nun Sayı Dizisi, Yargılama ve Benzerlikler alt ölçekleri, yargılamayı değerlendirmek için Mutfak Resmi Testi (MRT) uygulanmıştır. Ek olarak katılımcıların depresyon belirtilerini değerlendirmek ve depresyonu olan hastaları çalışma dışında tutmak amacıyla da Hamilton Depresyon Değerlendirme Ölçeği-17 maddelik formu kullanılmıştır. Ayrıca hazırlanan sosyo-demografik form ile "yaş, cinsiyet ve eğitim durumu" gibi konularda bilgi alınmıştır. AH olan ve sağlıklı yaşlı bireylerin eğitim, cinsiyet gibi sosyo-demografik özellikleri ve SMMT, MOBİD, WAIS-R Sayı Dizisi, Yargılama ve Benzerlikler alt ölçeklerinden elde edilen puanları karşılaştırmak için bağımsız örneklem t testi kullanılmıştır. Sağlıklı yaşlı bireyler yaş, İFA, SÇT, HAM-D ölçeklerinde normal dağılım göstermediği için bu değişkenler Mann-Whitney U testi ile analiz edilmiştir. AH grubunun sağlıklı yaşlı grubuna göre yaşça daha büyük olduğu, eğitim sürelerinin daha kısa olduğu görülmüştür. Cinsiyet açısından iki grup arasında fark saptanmamış olup, her iki grupta kadınlar çoğunluktadır. İki grubun klinik alt ölçekleri toplam puan ortalamaları arasında anlamlı fark bulunmuştur. AH tanısı konmuş hastalar ve sağlıklı yaşlı bireylerin MRT Yargılama ve MRT toplam puanı açısından elde ettikleri puanlara ilişkin karşılaştırılmaları bağımsız örneklem t testi uygulanarak yapılmıştır. AH tanısı konmuş hastalar MRT Dil puanı ve MRT Görsel Bellek puanı açısından normal dağılım göstermediklerinden bu değişkenlerde Mann- Whitney U testi kullanılmıştır. AH grubunun tüm alt testler ve toplam puanlarının sağlıklı yaşlı grubuna göre daha düşük olduğu görülmüştür. Araştırmada MRT ile ölçülen yargılama becerisi ile diğer değişkenler arasındaki ilişkilere Pearson korelasyon katsayısı ile bakılmıştır. Analiz sonucuna göre MRT Yargılama ve MRT toplam puan SMMT toplam, MOBİD toplam, WAIS-R SDT toplam, WAIS-R Benzerlikler alt ölçeği ve WAIS-R Yargılama alt ölçeği puanları ile pozitif yönde ve anlamlı ilişki gösterdiği belirlenmiştir. Son olarak Mansbach ve ark. (2013) tarafından geliştirilen MRT'nin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmış ve testin Türk toplumunda da geçerli ve güvenilir olduğu gösterilmiştir. Elde edilen bulgular literatür ışığında tartışılmıştır.