Ankara'da yaşayan yetişkinlerin idrarlarında ve kullandıkları içme suyunda bisfenol-a düzeyleri
Abstract
İçme suyu yaşamın vazgeçilmezidir. Toplumların artan farkındalık seviyeleri ile birlikte içme ve kullanma sularının içerikleri merak konusu olmaktadır. Merak edilen içeriklerin en başında Bisfenol-A'nın varlığı gelmektedir. Dünya çapında polikarbonat plastiklerin ve epoksi reçinelerin üretiminde en yüksek miktarda kullanılan kimyasal Bisfenol-A'dır. Özellikle endokrin sistemi bozan Bisfenol-A kimyasalına insanlar neredeyse her gün maruz kalmaktadır. Yılda yaklaşık 5,4 milyar kg Bisfenol-A üretmektedir. Bisfenol-A'nın lineer formülü (CH3)2C(C6H4OH)2, moleküler ağırlığı 228.29 ve CAS numarası 80-05-7'dir. Bisfenol-A kimyasalı, çeşitli kimyasallar ile beraber plastik üretiminde kullanıldığı bilinmektedir. Endüstriyel bir kimyasal olan Bisfenol-A polikarbonat ve epoksi reçinelerin monomerlerinde ambalajlama malzemelerinin hammaddesinde kullanılmaktadır. Bisfenol-A maddesinin besinlere geçişi besinleri paketlemek amacıyla kullanılan ambalajlama ile gerçekleşmektedir. Besine geçen bu madde, kontamine olmakta ve tüketilmesi ile vücuda alınmaktadır. Uluslararası düzeydeki araştırmalar Bisfenol-A'nın vücut sıvıları yoluyla taşındığını, hayvanlarda hormonal bozukluklara yol açtığını göstermektedir. Ayrıca hayvanlar üzerindeki deneysel çalışmalar, Bisfenol-A maruziyetinin yeni doğanın cinsiyetini ve ergenliğe giriş zamanını da etkilediği bildirilmektedir. Benzer endokrin bozucu etkilerin insanlar üzerinde ne boyutta olduğu birçok araştırmada tartışma konusudur. Ülkemizde Bisfenol-A ile ilgili ayrıntılı araştırmalar yapılmamıştır. Ancak bebek ürünleri ve damacanalar gibi plastik ambalajlar üzerinde "BPA içermez" ibareleri yer almaya başladığı gözlenmektedir. Bu durum toplumun konuya olan ilgisini arttırmakta fakat bilgi kirliliğine de sebep olmaktadır. Çalışmamızda Bisfenol-A maruziyeti hakkında ulusal ve uluslararası tüm çalışmalar incelenmiş ve Ankara pilot bölge olarak belirlenmiştir. İnsanların günlük alışkanlıklarındaki plastik kullanımının vücuttan atılım miktarları üzerine etkilerinin değerlendirilmesi için gönüllülere uygulanan anket sonuçları değerlendirilmiştir. Ayrıca Ankara'da yaşayan gönüllü yetişkinlerden oluşan 70 kişilik deney grubunun içme suyu ve idrarlarındaki Bisfenol-A miktarları, Sciex marka 3200 model olan cihazla LC-MS/MS yöntemiyle laboratuvarda analiz edilmiş ve çıkan sonuçlar karşılaştırılarak maruziyet ve vücuttan atılma miktarları belirlenmiştir. Sonuçlar, uluslararası alanda yapılan benzer çalışmalarla karşılaştırılmış ve aradaki ilişki ortaya konulmuştur. Sonuç olarak, kişilerin içme sularında bulunan Bisfenol A miktarlarıyla idrarlarında bulunan miktarlar arasında doğrusal bir ilişki bulunamamıştır. Bu durum çevresel maruziyetin ve günlük plastik kullanma alışkanlıklarının da doğrudan insan vücudu üzerinde etkileri olduğunu ortaya koymuştur. İçme sularındaki BPA miktarlarına bakıldığında minimum 0,028 µg/L, maksimum 1,136 µg/L, ortalama BPA miktarı 0,29194 µg/L ve SD(standart sapma)= 0,199 olarak tespit edilmiştir. İdrarlardaki BPA miktarlarına bakıldığında minimum0,028 µg/L, maksimum 0,48 µg/L, ortalama 0,19181 µg/L ve SD= 0,099 olarak tespit edilmiştir. Sonuç olarak, kişilerin içme sularında bulunan Bisfenol A miktarlarıyla idrarlarında bulunan miktarlar arasında doğrusal bir ilişki bulunamamıştır (r = -0,151). İdrarlardaki BPA miktarlarının sulardaki BPA miktarlarına göre p değeri 0,004 olup aralarında anlamlı bir farklılık bulunmuş ve idrardaki miktarların sularla alınan miktarlara göre anlamlı değişim gösterdiği anlaşılmıştır(p<0,05). Bu durum çevresel maruziyetin ve günlük plastik kullanma alışkanlıklarının da doğrudan BPA maruziyeti yarattığı ve insan vücudu üzerinde etkileri olduğunu düşündürmüştür.