İran-Fars milli kimliğinin oluşumu ve Türk sorunu: 1800-1940
Özet
İran coğrafyasında bin yıllık bir geçmişi olan Türklerin hükümdarlıklarının bir sonucu olarak, modern ve Türk bir devletin kurulması gerekiyordu, ancak bir asırlık bir fikir yürütme ve çalışma ile karşı karşıyayız. Bu bir asırlık süreçte Ari ırkı ve onun eski geçmişi (Arkaizm), Araplar ve Türklere karşı saldırgan bir nasyonalizm oluşmaktadır. Bu düşünce özellikle bin yıllık kesintisiz iktidara sahip olan Türklere karşı olması çok doğal görünmemektedir. Bu sürecin neticesi ve Rıza Han'ın darbesi sonucunda modern Persçi bir devletin ortaya çıkması, Türk olmayı ve Türkçülükten söz edilmesini bir tür suç olarak görmekteydi. Öyle ki sanki yüzünden İran'daki Türkler sanki hiçbir zaman Türk değil hep Azerilermiş gibi davranmaya başlamıştır. Moğollar ve Türklerin İran'a saldırıları sonucunda yerli olan Azerileri (asıl Parsi ve Arı soyundan olanları) sonradan Türkleştirmişlerdir. Bu durumda modern devletin görevi ve politikası, yeni yapısallaşan kurumlarla ve aynı zamanda zorunlu eğitim ve tektipleştirme politikaları ile Azerileri yeniden asıl ırkları olan Arilere dönüştürmek ve Farslaştırmaktır. Bu çalışmanın konusu bu süreci irdelemektir. Bu esnada modern Fars-İran kimliğinin oluşumu ve Türklerin bu süreçteki yerini, tarihini ve epistemolojik köklerini incelemekteyiz. Bu çerçevede bir proje olarak modern İran'ın oluşumunun kökleri, Türk milliyetçi temelli bir oluşuma karşı bir engel olarak ortaya koyuldu. Çünkü bunun kökleri Kırım, Kafkasya, Azerbaycan, Balkanlar ve Türkiye'ye kadar uzanmaktaydı. Bu süreci araştırmak için üç değişken üzerinde çalışmamı gerçekleştirdim. Bu işin alt yapısı ve en önemli değişkeni ırkçı ve haç düşünceli oryantalistlere aittir. Hatta İran'ın modern tarih yazıcılığının başlangıcı Batılı bilim adamları ve tarihçilere aittir. İkinci değişken, Türk düşünür ve politikacılardır ki özellikle Safavilerin iktidarından sonra Oamanlı soydaşları ile devamlı olarak tezat ve keşmekeş içindedirler. Bu değişkenin analizinde bu ikiliğin ve rekabetin tarihi ve mezhepsel köklerin ele almaktayız. İki Oğuz boyundan olan Osmanlı ve Safevi devletlerinin sorunlarını Çaldırancı zihniyetle ele almaktayız. Son olarak, Fars kimliğinin bu projedeki galibiyeti ve onun siyasi akımının oluşumu, en önemli ve son değişken olarak ele alınmıştır. Bu değişken bin yıllık bir geçmişe sahiptir. Yaklaşık bin yıl önce Müslüman Araplar tarafından yenilgiye uğrayan ve onu geri almaya çalışan bu düşünceyi Kadisiyeci 683 zihniyet olarak ele almaktayız. Sonuç olarak, bu sürecin bir neticesi olarak İran'daki Türk meseleleriyle Fars milliyetçiliğinin karşılaştırılması sosyopolitik, sosyokültürel ve sosyoekonomik olmak üzere üç ayrı başlıkta irdelenmiştir