Enerji jeopolitiği açısından 2018 yaptırımlarının etkisinde Türkiye-İran enerji ilişkileri
Özet
Bu çalışma dünyada enerji kaynaklarının önemi ve beraberinde getirdiği jeopolitik avantajları ele almaktadır. Buna örnek olarak ise İran'ın sahip olduğu zengin petrol ve doğalgaz kaynakları ile bunun ticaretini ve taşımacılığını yapacak şekildeki coğrafi pozisyonu incelenmiştir. İran, 1979 devriminden önce ABD ve Batı ile müttefik halinde ve iyi ilişkiler içerisindeydi. Devrimden sonra İran'daki ideolojik değişim her iki tarafı da politikalarını ve siyasi çizgisini değiştirmeye itmiştir. Nükleer çalışmaları devrim öncesine dayanan ve bunu Batı ile işbirliği içerisinde yürüten İran'ın devrim sonrasında nükleer varlığı başta ABD olmak üzere Batı tarafından tehdit kabul edilmiştir. Devrim sonrası süreçte İran ile sürekli bir restleşme ve karşıtlık içerisinde olan ABD özellikle nükleer gerekçeyle İran'a ekonomik ve siyasi ambargolar ve kısıtlamalar uygulamaya başlamıştır. Dönem dönem uzlaşı ve anlaşma yoluna gidilmeye çalışılsa da kalıcı bir çözüm bulunamamıştır. 2015'te BM daimi üyeleri ile İran arasında yapılan Kapsamlı Ortak Eylem Planı anlaşması çözüme yönelik önemli maddeler içermesine rağmen Trump yönetimindeki ABD anlaşmaya sadık kalmayarak İran yaptırımlarını artırarak yeniden yürürlüğe koymuştur. 2018 yılında ağır yaptırımlarla karşı karşıya kalan İran büyük bir darboğaza girmiştir. İran'ın önemli enerji varlığının ve jeopolitik potansiyelinin farkında olan ABD bunun önüne geçerek bölgede kendisinden başka nüfuzlu ve karar verici bir mekanizma olmasını istememektedir. En fazla ekonomik getiri elde ettiği petrol ticaretine darbe vurulan İran ise yaptırımlara karşı direnmektedir. Türkiye'nin yaptırımlar nedeniyle İran'dan yaptığı enerji ithalatı düşmüş ve çeşitli ticari faaliyetleri zarar görmüştür. Türkiye aynı zamanda ABD'nin İran ile ticaret yapan ülkeler için çıkardığı kısıtlayıcı kanunları delerek İran'a yasa dışı para sokulmasına aracılık ettiği gerekçesiyle ABD'nin yaptırım tehdidiyle karşı karşıya kalmıştır. Çalışma için yerli ve yabancı literatür incelemesi yapılmış, enerji kaynaklarına sahip olmanın önemli olduğu kadar, bunu ülke menfaati için ekonomik getiriye dönüştürecek siyasi istikrarın da sağlam olması gerektiği kanısına varılmıştır. Anahtar Kelimeler: İran, Enerji, Enerji Jeopolitiği, Enerji Coğrafyası, Yaptırım, Coğrafya